مجله اینترنتی پارسی گو: سرانجام حاشیه‌های شکل گرفته هفته‌های اخیر پیرامون مسابقه «برنده باش» نتیجه داد و این برنامه پنج‌شنبه شب از کنداکتور شبکه سه حذف شد. چند ساعت قبل از پخش این برنامه اعلام شد که «برنده‌باش» روی آنتن نخواهد رفت و جای آن پشت صحنه مسابقه «عصر جدید» پخش می‌شود.
ماجرا از این قرار است که در هفته‌های اخیر انتقادات فراوانی نسبت به عملکرد صدا و سیما و رویکردش به درآمدزایی از اپلیکیشن‌ها در رسانه‌ها منتشر شد و در روز‌های پایانی هفته گذشته آیت‌الله ناصر مکارم‌شیرازی در پاسخ به یک استفتا درباره برنامه «برنده باش»؛ این برنامه را مصداق قمار دانست و همین باعث شد تا موج جدیدی از انتقاد‌ها شکل بگیرد.
بعد از این اتفاق مقام معظم رهبری هم به این ماجرا حساسیت نشان دادند و به حذف چنین شیوه‌هایی برای درآمدزایی تذکر دادند. نتیجه تذکر جدی مقام رهبری، دستور عبدالعلی علی‌عسکری رئیس سازمان صدا وسیما به اداره کل بازرگانی این سازمان بود. رئیس صدا و سیما در دستور خود نوشته است: با توجه به فرمایش مقام معظم رهبری (مدظله العالی) در مورد فرهنگ کار به مناسبت روز کارگر، نسبت به بروز و ظهور رسانه‌ای اسپانسر‌هایی که مانع این فضیلت هستند تجدید نظر کنید.
حاشیه‌های مسابقه برنده باش
مسابقه «برنده باش» از همان شروع با جنجال‌ها و حاشیه‌ها همراه بود؛ از میزان بالای جایزه گرفته تا نحوه اجرای مجری آن. اما آنچه بیشتر از همه بحث‌برانگیز شد شیوه‌های دریافت امتیاز از طریق خرید سوالات بود. بررسی شرایط رسیدن نفرات نخستین به حضور در برنامه برنده باش، نشان می‌دهد که متقاضی باید بین ۳ تا ۴ میلیون امتیاز بگیرد.
امتیازاتی که با دادن جواب درست به سوالات به دست می‌آید. پاسخ درست به سوالات اپلیکیشن این برنامه ۱۰۰ امتیاز دارد که برای رسیدن به رقم ۵/ ۳ میلیون، باید ۳۵ هزار سوال را به درستی پاسخ داد؛ سوال‌هایی که بسته به تعداد خرید، قیمت آن متفاوت و بین ۴۰ تا ۸۰ تومان است. علاوه بر این هزینه نصب اپلیکیشن را نیز باید افزود. البته حساسیت‌ها به این برنامه از تقلب جشنواره جام جم و تقلب در آرای مردمی برای انتخاب بهترین برنامه آغاز شد و در نهایت حذف عادل فردوسی‌پور از شبکه سه با دستور علی فروغی فضای منفی را شکل داد.
فتوا‌ها و تاکید‌ها درباره قمار و بخت آزمایی
بعد از حاشیه‌های شکل گرفته روز گذشته آیت‌الله مکارم‌شیرازی در کلاس خارج فقه خود توضیح بیشتری داد. به گزارش سایت تابناک این مرجع تقلید گفت: این اتفاق شایسته نیست و نباید در کشور اسلامی این‌گونه اتفاق‌ها رخ دهد؛ گفته می‌شود که آن سازمان دچار تنگنای اقتصادی و مالی است و این کار‌ها برای درآمدزایی انجام می‌شود، نباید از راه مال حرام و غیر مشروع دنبال درآمدزایی باشیم. اکنون با پیوند خوردن تاکیدات صریح رهبری، حجت بر همگان تمام شد که این مجموعه مسابقات قمار و بخت‌آزمایی که در تلویزیون رایج شده نه تنها از نظر شرعی حرام است، بلکه با دیدگاه‌های رهبری در تعارض آشکار است.»
رد ابهام شرعی برنده باش از سوی مدیر شبکه سه
علی فروغی مدیر شبکه سه روز گذشته ضمن ارائه توضیحاتی درباره ابهام شرعی مطرح شده درباره جوایز برنامه «برنده باش» از تغییر اسپانسر این برنامه خبر داد. به گزارش روابط عمومی شبکه‌سه، علی فروغی پیرامون برنامه‌های اسپانسرمحور گفت: با توجه به رهنمود اخیر رهبر معظم انقلاب و به تبع آن دستور رئیس سازمان صداوسیما در سازماندهی اسپانسر‌ها و تعامل با معاون محترم سیما، تصمیم بر این شد تا سازوکار اسپانسری که پشتیبانی مالی برنامه «برنده باش» را انجام می‌دهد، اصلاح و ظرفیت‌های جدیدی به این برنامه اضافه شود.
وی افزود: در همین راستا، با این تغییرات پیش‌برنده از این پس مردم نقش‌آفرینی بیشتری در برنامه «برنده باش» خواهند داشت.
او در پایان در مورد شبهه شرعی مطروحه اضافه کرد: همان‌طور که مرجع بزرگوار در جلسه درس خارج فقه فرمودند: اگر محل تامین جوایز مسابقه از محل وجه دریافتی از شرکت‌کنندگان مسابقه تفکیک شده باشد، مشکل شرعی ندارد. در همین راستا، با توجه به سابقه دیرینه سازمان در این گونه برنامه‌ها و بررسی‌های شرعی لازم، از همان ابتدا پیش‌بینی شده بود که محل تامین جوایز از برآورد مصوب در شبکه باشد و نه وجه احتمالی دریافتی از شرکت‌کنندگان؛ لذا مفروض استفتا مصداق این برنامه نیست.
شائبه حاشیه‌سازی طرفداران فردوسی پور برای برنده باش
در ساعت‌های گذشته برخی اظهارنظر‌ها علنی شدن این جریان را به گردن هواداران برنامه رقیب «برنده باش» یعنی نود انداختند و داستان حذف عادل فردوسی‌پور از شبکه را در این قضیه دخیل دانستند.
در همین رابطه غلامرضا کاتب نماینده مردم گرمسار در مجلس شورای اسلامی و عضو شورای نظارت بر صداوسیما در گفتگویی درباره اینکه گفته می‌شود طرفداران عادل فردوسی‌پور موضوع برنامه «برنده باش» را با استفتا از آیت‌الله مکارم‌شیرازی برجسته کردند، جواب روشنی نداد، اما گفت: با توجه به تاکیدات علما، تکلیف است برنامه‌هایی که شکل برد و باخت دارند و از مصادیق قمار به حساب می‌آیند، صداوسیما جلوی آن‌ها را بگیرد. وی درباره تاثیر عدم شفافیت در درآمدزایی سامانه‌های «ستاره مربع» بر فراگیر شدن استفاده از این روش‌ها در برنامه‌های تلویزیونی گفت: این بحث‌های سلیقه‌ای مدیران است البته عوامل دیگر هم می‌تواند نقش داشته باشد.
این عضو شورای نظارت بر صداوسیما درباره پشت پرده سامانه‌های «ستاره مربع» گفت: ارزیابی خاصی نداریم، اما هر کس اطلاعاتی دارد که می‌تواند به ما در ارزیابی و نظارت کمک کند، برای ما بفرستد. وی در پاسخ به این سوال که آیا گزارشی از صداوسیما درباره میزان درآمدزایی سامانه‌های «ستاره مربع» اخذ شده است، توضیح داد: «این یک پیشنهاد است که این موضوع بررسی و شفاف‌سازی شود. البته دیوان محاسبات حسابرسی دارد.»
برنده باش چه می‌کرد؟
فرمول مسابقه «برنده باش» از اول کاملا اقتصادی به نظر میرسید: شما برای شرکت در این مسابقه اپلیکیشنی را نصب می‌کنید. اول ماجرا به شما پنج سوال داده می‌شود. جواب مثبت به هر سوال ۱۰۰ امتیاز دارد و جواب غلط ۵ امتیاز منفی. اما اگر به سوالات جواب ندهید چه؟ ۲۰ امتیاز مثبت! طبق قانون مسابقه، هشت نفری که بیشترین امتیاز را دارند وارد مسابقه میشوند. پس شما باید امتیاز جمع کنید. چطور؟ با خرید بسته‌هایی که در اپلیکیشن موجود است؛ بسته‌هایی با قیمت‌های متنوع از ۲۵۰۰ تومان تا ۲۰ هزار تومان.
شما می‌توانید این بسته‌ها را بخرید، جواب سوالات را ندهید و امتیاز بگیرید؛ بنابراین شما با خرید بسته‌ها امتیاز جمع می‌کنید بدون اینکه هدف اصلی «برنده باش» محقق شود. عجیبتر اینکه اگر در یک هفته شما به صدر فهرست نیایید و جزو چهار منتخب نشوید برای هفتهی بعد دوباره باید از اول تلاش کنید؛ بنابراین این بازی پوچ تا ابد ادامه دارد!
اما این ادعا که برنده باش به کتابخوانی کمک می‌کند هم جالب است. اصولاً چه نوع کتابی برای شرکت در این مسابقه باید خوانده شود؟ دایرهی سوالات از حشرهشناسی تا تاریخ جنگهای قبل میلاد مسیح و آزمون هوش و ریاضی و پزشکی است. تنها حلکنندگان جدول هستند که میتوانند از پس این نوع سوالها بربیایند. وگرنه هر نوع مطالعهی آزاد هم شما را به مباحث تخصصی دربارهی اصطلاحات زمینشناسی یا تاریخ حکمرانی پاپهای ایتالیایی نمی‌رساند.
ولی اصلا تعجب نکنید، اگر ادعای افزایش کتابخوانی را کنار بگذارید و کمی گذشته را به یاد بیاورید متوجه می‌شوید که قبلتر هم چنین مسابقاتی در ایران و جهان برگزار میشد. مسابقههایی دربارهی اطلاعات عمومی که البته جوایز آن به این شکل تقسیم نمیشد و هوش شرکت‌کننده بیشتر از عجز او مقابل مجری توجه جلب می‌کرد.
چرا به تلویزیون اعتراض میکنند؟
مدتهاست که بسیاری بر این عقیدهاند رسانه ملی تبدیل به محلی برای اجرای مسابقات بخت‌آزمایی شده است. بالا رفتن استفاده از اپلیکیشن‌ها و ستارهمربعها به قدری زیاد شده که دیگر هیچ برنامه‌ای بدون مسابقه امکان تولید ندارد.
درحالحاضر بخش اصلی درآمد تلویزیون از طریق همین مسابقات تأمین می‌شود؛ اما حالا کار به جایی رسیده که علما، کارشناسان و مقامات بلندپایه هم به این شرایط معترضند و بر این عقیدهاند که تلویزیون با برگزاری مسابقات بخت‌آزمایی بدون پشتوانه علمی و با سوالات سطحی عیار خود را پایین آورده است. از میان دهها برنامه‌ای که روی آنتن میرود بسیاری از آن‌ها به بهانههای مختلف سوالات پیامکی و غیرپیامکی از تماشاگران میپرسند و به آن‌ها جایزه می‌دهند. واقعا مشخص نیست منشاء درآمد این برنامه‌ها دقیقا از کجاست.
گزارشاتی که در این باره منتشر شده نشان از این دارد که برگزاری مسابقات این‌چنینی و استفاده از سرویسهای پیامکی سود کلانی را نصیب سرویسهای ارزش افزوده می‌کند که بخش زیادی از آن هم به سازمان صدا و سیما می‌رسد. در این سرویسهایی که به ستاره مربعها معروف است، کاربران باید از اپلیکیشنهای مشخصی استفاده کنند که در مراحل اول بدون هزینه است، اما در مراحل بعدی باید برای استفاده از بخش‌های مختلف این اپلیکیشن‌ها پول بپردازند.
حتی اگر استفاده از آن‌ها رایگان هم باشد، همین بالا بودن تعداد کاربران و استفاده آن‌ها از سرویسهای دیگر مانند پرداخت قبض یا جابجایی پول از حساب بانکی سود زیادی را نصیب شرکتهایی که این سرویسها را ارائه می‌دهند، می‌کند. به همین دلیل است که صدا و سیما این روز‌ها تبدیل به محلی برای تبلیغ این اپلیکیشن‌ها و استفاده از این سرویسهای اینترنتی شده است. انگار اصل و اساس برنامه فقط تولید و استفاده از این سرویسها و اپلیکیشنهاست و بقیه کار‌ها فرمالیته و نمایشی است.
دقیقا شبیه همان اتفاقی که در دور اول مسابقه «برنده باش» رخ داد. سوالات این مسابقه آنقدر سطحی و آسان و دمدستی طراحی شده بود که مورد اعتراض کاربران و تماشاگرانی قرار گرفت که به پای این برنامه نشسته بودند. در ابتدای ساخت برنامه «برنده باش» با جایزه ۲۰۰ میلیونی همین اعتراض باعث تغییر روند برنامه شد.
دست اندرکاران تصمیم گرفتند مسابقه کتابخوانی را هم به آن بیافزایند تا کمی انتقادات به آن فروکش کند. هاشم رضایت تهیهکننده برنامه با اشاره به این موضوع گفته است: «طرح کتابخوانی که اخیراً به برنامه اضافه شده مورد استقبال بالای مخاطبان قرار گرفته از این رو ما در هر برنامه یک کتاب برای علاقهمندان معرفی خواهیم کرد و امیدواریم از این طریق بتوانیم به افزایش سرانه مطالعه کشور به سهم خود کمک کنیم.»
همان زمان بود که جایزه ۲۰۰ میلیونی هم بعد از اعتراضات به ۱۰۰ میلیون کاهش پیدا کرد. رضایت دراین باره هم عقب‌نشینی کرد و گفت: «از دیگر نکتههایی که مطرح میشد این بود که جوایز سطح بالای برنامه کمتر در دسترس است که به این نتیجه رسیدیم سطح جایزه اصلی برنامه را به صد میلیون برسانیم. در این صورت خواهید دید که در مجموع شرکت‌کنندگان مسابقه جوایز بیشتری را خواهند برد. همچنین درباره پلههای امن مسابقه دو تغییر وجود دارد؛ پله اول ۵ میلیون امتیاز تغییری نکرده، ولی پله دوم به ۲۰ میلیون و پله سوم یا آخر به ۱۰۰ میلیون تغییر داده شده است.»
در واقع نه رقابت درستی در جریان بود و نه قرار بود تماشاگران با تماشای آن چیزی دستگیرشان شود و احیانا بر اطلاعات عمومی آن‌ها افزوده شود. معلوم نبود طراحان این سوالات از چه منابعی یا بر چه اساسی این‌ها را طرح می‌کردند. اشکال به این سوالات بار‌ها جنجال به پا کرد و در فضای مجازی دستبهدست شد.
تا جایی که دستاندرکاران برنامه ناچار به توضیح درباره آن شدند. امیر ابیلی مسئول سوالات «برنده باش» این اشتباهات را طبیعی دانست و ناشی از غلط تایپی و خطای انسانی اعلام کرد: «در ۵۰ قسمت پخش شده «برنده باش» بیشتر از ۱۵۰۰ سوال خوانده شده، فرآیند طرح و ارسال سوالات هم یک فرآیند کاملا انسانی است. یعنی یک تیم طراح، سوالات را طرح میکنند، بنده از بانک سوالات که بالای ۲۰ هزار سوال در آن هست، دست به انتخاب سوالات مناسب برای طرح در برنامه میزنم. چون در طراحی سوال در حجم بالا، بسیاری از سوالات لاجرم ارزش مطرح شدن در برنامه‌ای مانند «برنده باش» را پیدا نمیکنند.
بعد از انتخاب سوالات، نظرات تهیه‌کنندگان و مجری برنامه هم در انتخاب سوالات نهایی طبعا موثر است تا سوالات نهایی مشخص شود. یعنی از مرحله اول طرح تا مرحله نهایی که ضبط برنامه است، امکان خطا در مراحل مختلف وجود دارد، آن هم برای سوالی که جوابش ۴ ثانیه یا ۶ ثانیه است که یک تایپ غلط هم می‌تواند کار را خراب کند! حالا با وجود این حجم از سوالات مطرح‌شده وجود یک یا دو غلط یعنی نزدیک به صفر تا ۰.۲ درصد خطا. خب این درصد خطا مثلا از خود کنکور بعداز چهل سال برگزاری یا از همین کتابهای کنکوری کمتر است.»
این مسابقه که میخواست به یکی از پربینندهترین برنامه‌های تلویزیونی تبدیل شود و خاطرات خوش «مسابقه هفته» را برای تماشاگران زنده کند حتی نتوانست مشابه مسابقات دو دهه گذشته تلویزیون با اجرای مرحوم منوچهر نوذری یا مرحوم کمالالحق سلامی هم باشد و پخش آن‌ها نه هیجانی برانگیخت و نه شگفتی ایجاد کرد. همه این‌ها در حالی بود که در نسخههای مشابه که در کشور‌های همسایه یا سایر ممالک از تلویزیون پخش می‌شود، آنقدر رقابت سخت و دشوار است که برای رسیدن به آن جایزه میلیونی باید مراحل طاقتفرسا و پیچیدهای را با سوالات غامض و بسیار سختی پشت سر گذاشت و طبیعی است که این کار از همه برنمیآید و همین سختیهاست که آن جایزه را با ارزش و حلال می‌کند.
اسپانسر برنده باش کیست؟
اسپانسر مسابقه «برنده باش» این روز‌ها فعالیت زیادی در عرصه فرهنگ و هنر دارد. سرمایه او هم در پروژههای سینمایی و هم تلویزیون گسترده شده است. نام سجاد علیجانی برای اولین بار در فیلم سینمایی «ما همه با هم هستیم» مطرح شد.
سازندگی؛ این فیلم یکی از پرهزینهترین فیلمهای سینمای ایران است که اخبار مربوط به دستمزد بازیگرانش حسابی سروصدا به پا کرد و حتی پای تهیهکنندهاش را هم برای پاسخگویی درباره این حاشیه‌ها به سازمان سینمایی باز کرد. مهران مدیری، محمدرضا گلزار، لیلا حاتمی، ویشکا‌آسایش، مانی حقیقی، پژمان جمشیدی و. بازیگران این پروژه هستند.
بعد از این فیلم علیجانی به تلویزیون آمد و به عنوان اسپانسر در برنامه «برنده باش» حضور داشت. برنامه‌ای که به‌واسطه حضور محمدرضا گلزار و چگونگی شرکت در آن و جوایزش یکی از پرهزینهترین برنامه‌های تلویزیونی است.
گفته می‌شود بخشی از سرمایه علیجانی در فیلم «رحمان ۱۴۰۰» هم به کار گرفته شده است. این روز‌ها نام علیجانی به‌طور مرتب شنیده می‌شود. عدهای او را اسپانسر جشنواره جهانی فجر میدانند، اما رضا میرکریمی دبیر این جشنواره از او به عنوان اسپانسر جشنواره ملی فجر نام میبرد. او سرمایه‌گذار اولین فیلم بلند سروش صحت با عنوان «جهان با من برقص» هم است.
گردآوری و تنظیم: پارسی گو
منبع: فرادید (سازندگی، شرق، دنیای اقتصاد، فرادید)