جمعه سیاه که به انگلیسی ان را بلک فرایدی(Black Friday) می‌گویند آخرین جمعه ماه نوامبر است که فروشگاه‌ها تخفیف های هیجان انگیزی را بر روی محصولات خود اعمال می کنند. در اصل بلک فرایدی در کشور آمریکا روز بعد از روز شکرگزاری است و آغاز آیین خرید برای کریسمس بحساب می‌آید. جالب است بدانید جمعه سیاه، یک روز تعطیل نیست، اما اکثر شرکت‌ها این اجازه را به کارکنان خود می‌دهند که این روز را مرخصی گرفته و به خرید سال نو میلادی بپردازند.
تاریخچه جمعه سیاه یا بلک فرایدی
قرن‌ها است که صفت سیاه در فرهنگ‌های مختلف برای توصیف رویدادی بدشگون استفاده می شود. در تاریخ آمریکا، عبارت «جمعه سیاه» به رسوایی بازار طلا، در روز ۲۴ سپتامبر سال ۱۸۶۹ اشاره دارد. پس از پایان جنگ داخلی آمریکا، بین ایالات متحده آمریکا و ایالات مؤتلفه آمریکا، نوبت به دوران دوازده ساله بازسازی آمریکا رسید. بدین ترتیب، ایالت‌های شکست خورده جنوبی، مورد بازسازی ایالت‌های شمالی پیروز قرار گرفتند. دو تن از زمین خواران آن دوره به نام جِی گولد (Jay Gould) و جیمز فیسک (James Fisk) به واسطه خریدهای عمده در مدتی کوتاه، انحصار موقت طلا را به دست گرفتند. آن‌ها از این طریق سود کلانی به دست آوردند. دولت وقت که به‌موقع متوجه این سوءاستفاده نشد، حجم طلای بالایی را روانه بازار کرد تا قیمت از دست رفته ثابت شود. اما در نهایت، زندگی بسیاری ویران شد، و از آن روز به نام جمعه سیاه یا بلک فرایدی یاد می‌شود.
اما چه شد که بلک فرایدی به معنای امروزی شکل گرفت؟ حسابداران را می‌توانیم مخترعان اصلی Black Friday بدانیم. آن‌ها در گذشته، قانونی نانوشته داشتند به این ترتیب که در ترازنامه‌های خود اگر به زیان می‌رسیدند از جوهر قرمز و اگر به سود می‌رسیدند از جوهر مشکی استفاده می‌کردند. معمولا حسابدارها در روز فردای عید شکرگزاری که سرآغاز خریدهای قبل از عید به حساب می‌آمد، ترازنامه‌های خود را مشکی‌رنگ می‌دیدند که به معنای سود بالای آن‌ها بود. به همین دلیل در اوایل دهه ۶۰ میلادی، فردای عید شکرگزاری را جمعه سیاه یا بلک فرایدی نامیدند. در سال ۱۹۶۱ هم پلیس فیلادلفیا به خاطر ترافیک و شلوغی وحشتناک خیابان‌ها، لقب جمعه سیاه را روی این روز گذاشتند. روزنامه نیویورک تایمز هم در سال ۱۹۷۵ از این عبارت برای شلوغ‌ترین روز خرید و ایجاد ترافیک‌های سنگین به علت خرید کردن مردم استفاده کرد. بلک فرایدی حالا جمعه بعد از عید شکرگزاری در ۲۰ ایالت آمریکا تعطیل رسمی است و این روز پرسودترین و شلوغ‌ترین روز خرید در سال شناخته می‌شود. جمعه سیاه، اکنون بزرگترین روز حراجی سال در سراسر جهان بوده و به یک سنت در آمریکا تبدیل شده است و تمام فروشگاه‌های آنلاین و فیزیکی از این موقعیت برای فروش کالاهای خود با تخفیف‌های ویژه استفاده می‌کنند.
جمعه سیاه یا بلک فرایدی در ایران
بلک فرایدی در ایران از سال ۱۳۹۴ رواج پیدا کرد و نام حراج جمعه بر روی آن گذاشته شد. بسیاری از فروشگاه های اینترنتی داخل کشور در چند سال اخیر به استقبال جمعه سیاه رفته‌اند. اما Blackfriday در ایران همیشه با حاشیه‌های زیادی همراه بوده و موجب انتقاد بیشتر مردم شده است. معمولا ثانیه‌شمار فروشگاه‌های آنلاین ایرانی در راس ساعت ۰۰:۰۰ جمعه صفر شده و بلک فرایدی شروع شود. اما حتی به چند دقیقه هم نمی‌رسد که سایت فروشگاه اینترنتی داون شده یا از دسترس خارج می‌شود و این فروشگاه‌ها هم حجم بالای مشتریان را علت این اتفاق عنوان می‌کنند. بعد از کلی صبر و انتظار سایت ها باز میشوند، اما بر خلاف تبلیغات، اجناس پیشنهادی و دارای تخفیف اصلا آن چیزهایی نبودند که مشتریان انتظارش را داشتند. کالاهایی مانند خمیر دندان، جوراب، زیرپوش، شوینده، قهوه، چای و چیزهایی از این دست با تخفیف به فروش می‌رسیدند و کالاهایی که طرفدار بیشتری داشتند مانند کنسول بازی یا وسایل دیجیتالی هم در تعداد بسیار محدود عرضه می‌شدند و عملا دست بیشتر مردم به آن‌ها نمی‌رسید. قیمت‌ها هم آنقدر بالا بود که حتی با وجود تخفیف‌های ظاهری، باز هم منطقی به نظر نمی‌رسید و شاید خرید آن‌ها از بازار بدون تخفیف‌های به اصطلاح ویژه جمعه سیاه، به صرفه‌تر بود. در مجموع می‌توان گفت از بلک فرایدی در ایران، تنها یک اسم وجود دارد و نه چیز دیگر.
بلک فرایدی سال ۲۰۱۸ یا ۱۳۹۷ شمسی چه روزی است؟
روز ۲۳ نوامبر ۲۰۱۸ یعنی ۲ آذر ۱۳۹۷، جمعه سیاه خواهد بود و انتظار می رود امسال نیز فروشگاه‌های بزرگ ایران همچون سال‌های گذشته در این رویداد شرکت کنند و امیدواریم تخفیف های این روز واقعی باشد تا اینکه اسمی!
خوشونت ها و جرم های جمعه سیاه!
خشونت , جرم و درگیری در جمعه سیاه یکی از دلایلی است که پلیس ها نیز این نام را برای این روز در نظر گرفته اند که ریشه در قتل ها و درگیری های این روز در فروشگاه های مختلف دارد. از جمله سال ۲۰۱۰ که در فروشگاه زنجیره ای وال مارت درگیری های خریداران منجر به ۱۰ کشته و ۱۱۱ مصدوم شده است. همچنین بدترین جمعه سیاه مربوط به سال ۲۰۰۸ میباشد که یک نگهبان فروشگاه وال مارت با وجود قد ۱۹۵ سانتی و وزن ۱۲۲ کیلویی در زیر پای هجوم بیش از ۲۰۰۰ نفر به دلیل خفگی جان سپرد و یک زن حامله نیز صدمه جدی دید
برخی دیگر از حوادث مهم جمعه سیاه:
- در سال ۲۰۰۹ پلیس به دلیل خشونت زیاد وارد فروشگاه وال مارت شد
- در سال ۲۰۱۰ هجوم مردم در ساعت ۵ صبح چاره ای برای خروج اضطراری کارمندان فروشگاه نذاشت
- در سال ۲۰۱۱ زنی در فروشگاه وال مارت برای خرید یک دستگاه wii به سمت جمعیت اسپری فلفل پاشید
- در سال ۲۰۱۲ در بیرون فروشگاه وال مارت به دلیل درگیری برای جای پارک دو نفر به همدیگر شلیک کردند
- در سال ۲۰۱۳ پلیس به یک دزد فروشگاه شلیک کرد
- در سال ۲۰۱۶ سه نفر در شهر های ایالت‌های تنسی، نیوجرسی و نوادا مورد شلیک قرار گرفتند که یکی از آنان فوت کرد
- در سال ۲۰۱۷ پنج نفر از اهالی آلاباما در طی درگیری زخمی شدند و پلیس این شهر فروشگاه برلوس را در آن روز تعطیل کرد
جرم در روز جمعه سیاه تنها به قتل و درگیری ها ختم نمیشود بلکه گران فروشی نیز یکی دیگر از جرم های این روز است که فروشگاه های مختلف مرتکب این کلاهبرداری میشوند. طبق تحقیقات سایت WalletHub , چهارده درصد از کالاهای فروش رفته در این روز قیمتی برابر با روزهای عادی دارند و هفده درصد فروش جمعه سیاه نیز حتی قیمتی بالاتر از قیمت این روز دارند.
منابع: گجت نیوز، ویکی پدیا، زومیت، black-friday.global
بسیار زیبا