واکسن‌ mRNA چیست و چرا ورود آن به کشور ممنوع شد؟

مجله اینترنتی پارسی گو: واکسن‌ mRNA چیست و چه عوارضی دارد؟ چرا ورود واکسن از کشورهای آمریکا، انگلیس و فرانسه ممنوع شده است؟ ماجرای خون های فرانسوی آلوده به ایدز چیست؟ پرونده ویژه واکسن‌ mRNA را در پارسی گو بخوانید:

واکسن ام‌آران‌ای چیست؟ شناخت واکسن‌ mRNA

به نوشته دانشنامه ویکی پدیا واکسن‌های مبتنی بر آران‌ای (به انگلیسی: mRNA vaccine) به دلیل زمان تولید کمتر و اثربخشی بیشتر می‌توانند در این شرایط تأثیرگذار باشند. جدا از بیماریهای عفونی، واکسن‌های مبتنی بر آران‌ای پتانسیل این را دارند که به عنوان گزینه‌های درمانی جدید برای بیماریهای مهم مانند سرطان بکار برده شوند. بر خلاف یک واکسن طبیعی، واکسن‌های مبتنی بر آران‌ای با معرفی توالی آران‌ای پیام‌رسان کار می‌کنند که برای آنتی‌ژن اختصاصی بیماری کدگذاری شده‌است. پس از تولید و بیان آنتی‌ژن کد شده در بدن، آنتی‌ژن توسط سیستم ایمنی شناخته و بدن را برای مبارزه با آنتی‌ژن اصلی آماده می‌کند.

مزایای واکسن‌های مبتنی بر آران‌ای

واکسنهای مبتنی بر آران‌ای سریعتر و ارزانتر از واکسنهای سنتی تولید می‌شوند و برای بیمار نیز ایمن تر هستند، زیرا با استفاده از عناصر عفونی تولید نمی‌شوند. تولید واکسن‌های آران‌ای مبتنی بر آزمایشگاه است و این فرایند می‌تواند استاندارد و مقیاس بندی شود و امکان یک پاسخ سریع در شرایط بیماری‌های همه گیر را فراهم کند. بیشتر تحقیقات در مورد واکسن‌های آران‌ای برای بیماری‌های عفونی و سرطان است، که در مرحله کارآزمایی بالینی هستند(به انگلیسی: clinical trials)، همچنین تحقیقات اولیه در مورد استفاده از واکسن‌های آران‌ای برای آلرژی نیز در حال انجام است.

آینده واکسن‌ها

هنوز کارهای زیادی باید انجام شود تا در نهایت واکسن آران‌ای پیام‌رسان تبدیل به درمان استاندارد شود، در ضمن، ما نیاز به درک بهتری از عوارض جانبی احتمالی آنها و شواهد بیشتری دربارهٔ اثربخشی طولانی مدت آنها داریم.

در گفت‌وگو با کارشناس واکسن دانشگاه وندربیلت آمریکا مطرح شد: واکسن‌ mRNA چگونه کار می کند؟/کدام واکسن کووید ۱۹ بهتر است؟

به نوشته سایت ایسنا نزدیک به دولت، با سرد شدن هوا میزان مبتلایان به کووید ۱۹ در دنیا روند صعودی چشمگیری به خود گرفته است که با گذشت زمان بیشتر از این همه گیری، خستگی در بین مردم از یک سو و محدودیت های اقتصادی و اختلافات سیاسی مقامات بهداشتی برای کنترل شیوع همه گیری نمود قابل توجهی پیدا کرده اما در حال حاضر تجزیه و تحلیل موقت شرکت های دارویی Moderna و Pfizer/BioNTech و تا حدودی آکسفورد یک خوشبینی را در دنیا برای حرکت به سمت پایان این اپیدمی برانگیخته است.

دکتر “سانجی میشرا” هماهنگ کننده پروژه کنسرسیوم جمع آوری داده های بیماران سرطانی آلوده به کووید ۱۹ و دانشمند ستاد مرکزی پزشکی دانشگاه وندربیلت ایالات متحده آمریکا که تا اوایل سال جاری میلادی، در حال بررسی بر روی کاندیداهای واکسن علیه بیماری های “زیکا” و “دنگی” بود در گفت و گو با ایسنا درباره جزییاتی از تولید واکسن کرونا در دنیا اظهار کرد: اگرچه هنوز جزییات کاملی از تجزیه و تحلیل موقت واکسن شرکت های دارویی Moderna و Pfizer/BioNTech و AstraZeneca (که طبق توافق با دانشگاه آکسفورد، AstraZeneca مسئول تولید و توزیع واکسن این دانشگاه در سراسر جهان است) منتشر نشده است اما این گزارش های اولیه بیش از انتظار بسیاری از کارشناسان واکسن از جمله من بوده است.

امیدوار کننده بودن نتایج اولیه واکسن‌ mRNA

وی با اشاره به امیدوارکننده بودن نتایج اولیه این شرکت ها گفت: شرکت دارویی مودرنا گزارش داده است که در طی مطالعات مرحله سوم واکسن کاندیدایی mRNA-۱۲۷۳، سی هزار شرکت کننده بزرگسال آمریکایی به صورت داوطلبانه ثبت نام کرده بودند که تنها در ۵ مورد از ۹۵ مورد واکسینه شده، مبتلا به کووید ۱۹ اتفاق افتاده در حالی که ۹۰ مورد عفونت در گروه هایی که دارونما استفاده کرده بودند، شناسایی شده است که خود کارایی ۹۴.۵ درصدی واکسیناسیون این شرکت را بیان می کند.

این کارشناس واکسن در دانشگاه وندربیلت آمریکا با اشاره به اینکه هیچ یک از بیماران آلوده به کووید ۱۹ که واکسن کرونای mRNA-۱۲۷۳ را دریافت کرده بودند، به فرم های شدید این بیماری مبتلا نشده بودند اظهار کرد: این در حالی است که ۱۱ نفر (معادل ۱۲ درصد) از داوطلبانی که دارونما را دریافت کرده بودند به فرم های شدید این بیماری مبتلا شدند.

میشرا به تاثیرپذیری ۹۰ درصدی در جلوگیری از عفونت در واکسن کاندیدایی BNT۱۶۲b۲ شرکت های داروسازی Pfizer/BioNTech در طی آزمایشات بالینی فاز سوم نیز اشاره کرد و گفت: در فاز سوم مطالعات بالینی این شرکت داروسازی نیز ۴۳ هزار ۵۳۸ نفر داوطلب ثبت نام کرده بودند که شاهد موثر بودن ۹۰ درصدی واکسن کاندیدایی این شرکت هستیم.

وی در پاسخ به این سوال که واکسن mRNA چگونه کار می کند؟ گفت: به طور کلی نحوه عملکرد واکسن ها به گونه ای است که سیستم ایمنی بدن را آموزش داده تا بخشی از ویروس را که عامل بیماری است را شناسایی و تشخیص دهند.

این دانشمند ستادی مرکز پزشکی دانشگاه وندربیلت با اشاره به اینکه واکسن ها به طور سنتی حاوی ویروس های ضعیف شده یا پروتئین های امضای خالص ویروس هستند اظهار کرد: در مورد واکسن mRNA قضیه متفاوت است زیرا فرد به جای تزریق پروتئین ویروسی، مواد ژنتیکی (mRNA) را دریافت می کند که این مواد ژنتیکی، پروتئین ویروسی را کد دار کرده و وقتی که این دستورالعمل های ژنتیکی به قسمت فوقانی و بالایی بازوها تزریق می شود، سلول های عضلانی با ترجمه این کدها، پروتئین های ویروسی را مستقیما در بدن ایجاد می کنند.

میشرا با بیان اینکه این روش، همان کاری را که SARS-CoV-۲ در طبیعت انجام می دهد را تقلید می کند با این تفاوت که واکسن mRNA فقط برای قطعه مهم پروتئین ویروسی کدگذاری می شود، افزود: mRNA ها به سیستم ایمنی بدن پیش نمایش آنچه ویروس واقعی در بدن ایجاد خواهد کرد را نشان می دهد و این پیش نمایش به سیستم ایمنی بدن این فرصت را خواهد داد تا آنتی بادی های قدرتمندی را طراحی کرده که در صورت آلودگی فرد می تواند ویروس واقعی را خنثی کند.

mRNA ماده ژنتیکی مصنوعی است که نمی تواند به نسل بعدی منتقل شود

این کارشناس واکسن در دانشگاه وندربیلت با بیان اینکه mRNA ماده ژنتیکی مصنوعی است که نمی تواند به نسل بعدی منتقل شود اظهار کرد: پس از تزریق mRNA، این مولکول، پروتئین های تولیدی درون سلول های عضلانی را هدایت می کند که در بازه زمانی ۲۴ تا ۴۸ ساعت به حداکثر فعالیت خود رسیده و می تواند تا چند روز نیز ادامه پیدا کند.

وی در پاسخ به این سوال که چرا ساختن واکسن mRNA خیلی سریع انجام می شود؟ افزود: اگرچه در حال حاضر برای تولید واکسن به روش های سنتی مطالعات خوبی انجام شده است، اما قطعا این روش بسیار وقت گیر بوده و نمی تواند بلافاصله در برابر بیماری های همه گیر جدید مانند کووید ۱۹ پاسخ مناسبی دهد.

این دانشمند ستادی مرکز پزشکی دانشگاه وندربیلت در تشریح فرآیند روش های سنتی تولید واکسن گفت: به عنوان مثال، برای تولید آنتی ویروس آنفلوآنزای فصلی، تولید واکسن تقریباً شش ماه طول می کشد. ویروس واکسن آنفلوانزا کاندیدا برای تولید یک ویروس ترکیبی، که خطر کمتری دارد و می تواند در تخم مرغ رشد کند، حدود سه هفته رشد خواهد کرد. سپس ویروس ترکیبی به تعداد زیادی تخمک بارور شده تزریق می شود و برای تولید نسخه های بیشتر برای چندین روز انکوباتور می شود . سپس مایعات حاوی ویروس از تخم ها جمع آوری شده و ویروس های واکسن از بین می روند و پروتئین های ویروسی طی چند روز خالص می شوند.

میشرا با بیان اینکه واکسن های mRNA می توانند موانع تولید واکسن های سنتی مانند تولید ویروس های غیر عفونی یا تولید پروتئین های ویروسی در سطوح خلوص پزشکی را از بین ببرند افزود: واکسن های mRNA بسیاری از مراحل تولید را از بین می برند زیرا بدن انسان به جای تزریق پروتئین های ویروسی، از دستورالعمل های تولید پروتئین های ویروسی خود استفاده می کند.

این کارشناس واکسن با اشاره به اینکه مولکول های mRNA بسیار ساده تر از پروتئین ها هستند افزود: برای واکسن هاmRNA به جای سنتز بیولوژیکی، توسط مواد شیمیایی تولید شده بنابراین بسیار سریعتر از واکسن های معمولی طراحی، مقیاس بندی و تولید انبوه می شوند.

وی در پاسخ به این سوال مشکل mRNA چیست؟ به ایسنا گفت: ابتدا باید به این موضوع توجه داشت که mRNA یک فناوری جدید نیست. مدتی قبل نشان داده شد که وقتی mRNA مصنوعی به حیوان تزریق می شود، سلول ها می توانند پروتئین مورد نظر را تولید کنند اما پیشرفت همچنان کند بوده است به این دلیل که mRNA ها نه تنها پایدار نیستند بلکه به اجزای کوچکتر نیز تجزیه شده و به راحتی توسط دفاع ایمنی بدن انسان تخریب می شوند، که همین امر سبب شده رساندن آن به هدف را بسیار ناکارآمد کند.

میشرا افزود: اما از سال ۲۰۰۵ محققان دریافتند که چگونه می توان mRNA را تثبیت کرد و آن را در ذرات کوچک قرار دادند تا به عنوان واکسن تحویل بدن انسان داده شود بنابراین انتظار می رود واکسن های mRNA کووید ۱۹ اولین استفاده از این فناوری باشد که توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده آمریکا تأیید شود.

این هماهنگ کننده پروژه کنسرسیوم جمع آوری داده های بیماران سرطانی آلوده به کووید ۱۹ دانشگاه وندربیلت آمریکا در پاسخ به این سوال که چرا mRNA ها را باید فوق سرد نگه داشت؟ به ایسنا گفت: مهمترین چالش برای تولید واکسن mRNA بی ثباتی ذاتی آن است، زیرا احتمال تجزیه آن بالاتر از دمای انجماد وجود دارد.

وی درباره دمای مورد نیاز برای ذخیره این واکسن ها نیز گفت: گزارش ها نشان داده است که واکسن های mRNA شرکت Pfizer/BioNTech نیاز به ذخیره مطلوب در دمای منفی ۹۴ درجه فارنهایت را دارد و در حدود پنج روز در دمای طبیعی یخچال کمی بالاتر از انجماد تخریب می شود و در همین راستا نیز شرکت فایزر در حال توسعه کانتینرهای حمل و نقل با استفاده از یخ خشک برای رفع محدودیت های حمل و نقلی این واکسن است.

این کارشناس واکسن افزود: در مقابل، شرکت داروسازی Moderna ادعا می کند که واکسن آنها در اکثر دمای خانگی یا فریزر پزشکی تا شش ماه برای حمل و نقل و نگهداری طولانی مدت قابل نگهداری بوده ضمن آنکه Moderna ادعا می کند واکسن آنها می تواند در شرایط استاندارد یخچال، از ۳۶ تا ۴۶ درجه فارنهایت و تا ۳۰ روز پس از ذوب شدن، در مدت زمان ماندگاری شش ماهه پایدار بماند.

واکسن AstraZeneca مزایای زیادی نسبت به رقبای خود دارد

میشرا در بخشی دیگری از این گفت و گوی تفصیلی با ایسنا به واکسن کاندیدایی کووید ۱۹ شرکت AstraZeneca نیز اشاره کرد و گفت: شرکت زیست دارویی AstraZeneca اطلاعاتی را در مورد سومین نامزد واکسن امیدوار کننده علیه کووید ۱۹ منتشر کرده است که به نظر می رسد مزایای زیادی نسبت به رقبای خود یعنی فایزر و موردنا دارد.

وی در تشریح عملکرد این واکسن نیز گفت: AstraZeneca تجزیه و تحلیل موقت داده های مرحله ۳ آزمایش بر روی ۲۳ هزار داوطلب از انگلیس و برزیل را منتشر کرده که این نتایج نشان می دهد بسته به دوزهای واکسن تجویز شده، واکسن آزمایش شده بین ۷۰ تا ۹۰ درصد در توقف کووید ۱۹ موثر است.

این دانشمند ستادی مرکز پزشکی دانشگاه وندربیلت افزود: اگرچه نتایج گزارش شده واکسن AstraZeneca نسبت به واکسن های کووید ۱۹ شرکت های فایزر و مودرنا کارآمدی کمتری دارد اما این واکسن هنوز از واکسن های سالانه آنفلوانزا که خطر ابتلا به آنفلوآنزا را بین ۴۰ تا ۶۰ درصد کاهش می دهد، موثرتر بوده ضمن آنکه باید به این نکته توجه داشت که به طور قابل توجهی هیچ یک از شرکت کنندگان واکسینه شده AstraZeneca نیازی به بستری شدن در بیمارستان یا گزارش بیماری شدید نداشته اند.

این کارشناس واکسن دانشگاه وندربیلت درباره جزییاتی بیشتر از واکسن شرکت AstraZeneca نیز به ایسنا گفت: واکسن AstraZeneca در دو دوز کامل، به فاصله چهار هفته به عنوان تزریق در بازو انجام شده ضمن آنکه به یک سوم داوطلبان نیز دارونما ساختگی تزریق شد.

وی افزود: یکی از معدود جزئیاتی که AstraZeneca منتشر کرده این است که از ۱۳۱ مورد مبتلا به کووید ۱۹ در آزمایشات فاز سوم این شرکت، فقط ۳۰ مورد از بین ۱۱ هزار و ۶۳۶ مورد واکسینه شده و ۱۰۱ مورد نیز در بین داوطلبانی که دارونما دریافت کرده اند رخ داده که این نشان می دهد واکسن AstraZeneca در کل ۷۰ درصد در مقابل کووید ۱۹ موثر است.

میشرا ادامه داد: با این حال یک خطا در مراحل اولیه آزمایش این شرکت رخ داد به طوری که برخی از شرکت کنندگان در دور اول یک دوز و نیم واکسن دریافت کردند که به گفته AstraZeneca، در گروهی از ۲۷۴۱ داوطلبی که دوز کمتری از واکسن کاندیدا این شرکت را دریافت کرده و یک ماه بعد با یک دوز تقویت کننده، فرآیند واکسیناسیون آنها کامل شد، اثربخشی ۹۰ درصدی را دریافت کردند اما از سوی دیگر اثر تنها ۶۲ درصدی را در میان ۸۸۹۵ داوطلبی که هر دو دوز این واکسن را کامل دریافت کردند، شاهد بودند.

این دانشمند ستادی مرکز پزشکی دانشگاه وندربیلت در پاسخ به این سوال که چرا نیم دوز اضافه شده در دور اول واکسیناسیون اثربخشی بالاتری را نشان داده است؟ به ایسنا گفت: به طور واضح هنوز مشخص نیست که چرا نیم دوز اضافه شده در مرحله اول واکسیناسیون نسبت به واکسیناسیون کامل در ۲ دوز یک واحدی عملکرد بهتری دارد اما یک توضیح می تواند این باشد که از آنجا که این واکسن مبتنی بر ویروس سرماخوردگی متداول بوده و غیرانسانی است، سیستم ایمنی بدن هنگامی که دوز اول بسیار زیاد باشد، احتمالا آن را مورد حمله قرار داده و از بین می برد.

وی با بیان اینکه در مجموع به نظر می رسد شروع با دوز اول پایین تر ممکن است روش بهتری برای عملکرد سیستم ایمنی بدن باشد که پس از دوز کامل تقویت کننده ایمنی، یک پاسخ ایمنی قوی تر و موثرتری رخ خواهد داد، اظهار کرد: نتایج واکسن AstraZeneca براساس ارزیابی حدود یک سوم داوطلبانی است (حدود ۶۰ هزار نفر ثبت نام کرده اند) که انتظار می رود در این دوره آزمایشی شرکت کنند ضمن آنکه AstraZeneca هم اکنون به دنبال تأیید سازمان غذا و داروی آمریکاست تا بتواند پروتکل نیمه دوز را نیز به صورت آزمایشی در ایالات متحده ارزیابی کند.

وی با بیان اینکه واکسن Oxford-AstraZeneca نمونه دیگری از استراتژی جدیدی است که برای تولید سریع واکسن علیه ویروس کرونا استفاده می شود اظهار کرد: همانطور که قبلا عنوان شد، واکسن های متداول توسط ویروس های ضعیف شده یا با تصفیه پروتئین عامل بیماری آنها ساخته می شوند که تولید این واکسن ها ممکن است ده ها سال طول بکشد اما واکسنی که توسط دانشگاه آکسفورد و شرکت تولید کننده آن Vaccitech ابداع شده است، از ابزارهای مختلف مولکولی برای ارائه پیش نمایش ویروس SARS-CoV-۲ به بدن انسان استفاده می کند.

استفاده از ویروس سرماخوردگی شامپانزه اصلاح شده در واکسن دانشگاه آکسفورد

میشرا ادامه داد: واکسن آکسفورد به جای ساختن ویروس های ضعیف تر یا تحویل mRNA که کد کننده پروتئین سنبله یا خاری (مهم‌ترین سلاح کرونا برای حمله و ورود به سلول‌ انسان) است (مانند واکسن های مودرنا و فایزر) از ویروس سرماخوردگی شامپانزه اصلاح شده به عنوان وسیله ای برای انتقال سنبله یا پروتئین S ایجادکننده کووید ۱۹ ویروس SARS-CoV-۲ استفاده می کند و برای این کار پژوهشگران دانشگاه آکسفورد دستورالعمل ژنتیکی ساخت پروتئین خاری را به ویروس سرماخوردگی شامپانزه منتقل کرده‌اند؛ به این ترتیب سیستم ایمنی، ویروس دستکاری شده را شبیه ویروس کرونا می‌بیند و می‌تواند یاد بگیرد چگونه با آن مبارزه کند.

این کارشناس واکسن با بیان اینکه محققان دانشگاه آکسفورد این واکسن را از نسخه ضعیف شده یک ویروس سرماخوردگی معمولی به نام “آدنوویروس” ساخته‌اند که از بدن یک شامپانزه دریافت شده است افزود: این محققان از نظر ژنتیکی، آدنویروس را تغییر داده‌اند. به این ترتیب نمی‌تواند در بدن انسان‌ها رشد و تکثیر پیدا کند. همچنین این واکسن با ژن‌هایی ترکیب شده که برای یک پروتئین کدگذاری شده‌اند. کروناویروس از این پروتئین‌ها استفاده می‌کند تا سلول‌های بدن انسان را آلوده کند.

وی با تاکید بر اینکه این اولین بار نیست که دانشمندان دانشگاه آکسفورد با استفاده از این ویروس بی خطر، واکسنی را امتحان می کنند افزود: پیش از این نیز دانشمندان این دانشگاه این مفهوم را در برابر ویروس کرونایی که باعث سندرم تنفسی خاورمیانه (MERS) می شد، در مطالعات حیوانی آزمایش کرده بودند. بنابراین این بار بلافاصله پس از در دسترس بودن SARS-CoV-۲، دانشمندان آکسفورد ویروس شامپانزه را برای واکسنی که باعث ایجاد پاسخ ایمنی قوی در برابر SARS-CoV-۲ در موش ها و میمون رزوس شد، مجدداً مورد استفاده قرار دادند.

واکسن آکسفورد نیاز به ذخیره سازی خیلی سرد ندارد

این دانشمند ستادی مرکز پزشکی دانشگاه وندربیلت در مقایسه این سه واکسن کاندیدای کووید ۱۹ گفت: واکسن AstraZeneca با وجود اثربخشی ادعا شده کمتر نسبت به رقبای دیگر خود همچون فایزر و مودرنا، اما ممکن است بیشتر مورد پسند واقع شود زیرا می توان آن را در شرایط استاندارد یخچال بین ۳۶ تا ۴۶ درجه فارنهایت برای حداقل شش ماه ذخیره، حمل و نقل و استفاده کرد.

وی افزود: واکسن های mRNA رقابتی توسط مودرنا و Pfizer/ BioNTech برای پایداری به دمای فوق سرد نیاز دارند بنابراین استفاده از واکسن AstraZeneca در کلینیک های عادی، به ویژه در مناطق روستایی و کشورهای در حال توسعه از جمله ایران آسان تر خواهد بود.

میشرا با بیان اینکه یکی دیگر از مزایای مهم واکسن AstraZeneca قیمت پایین آن نسبت به سایر رقبای خود است افزود: Covax یک پویش جهانی برای دستیابی به تجهیزات مرتبط با ویروس کرونا است. در این همکاری جهانی که با هدف مشارکت و هم افزایی دانش و اطلاعات برای مبارزه با همه گیری ویروس کرونا و همچین توزیع عادلانه تکنولوژی مرتبط با آن تشکیل شده است، تمام مراکز تحقیقاتی برای مشارکت در آن فراخوان شده اند که در حال حاضر بیش از ۶۴ اقتصاد با درآمد بالا به تسهیلات COVAX پیوسته اند که یک ابتکار جهانی بوده که دولت ها و تولیدکنندگان را با هم جمع می کند تا اطمینان حاصل کنند واکسن های کووید ۱۹ در نهایت به کسانی که بیشترین نیاز را دارند (هر کسی که باشد و هر کجا که زندگی می کنند) خواهد رسید.

وی ادامه داد: شرکت های داروسازی فایزر و مودرنا به ابتکار COVAX نپیوسته اند اما AstraZeneca توافق کرده است که واکسن را به صورت غیرانتفاعی و برای مدت زمان همه گیری با قیمت پایین تر برای کشورهایی با در آمدهای متوسط تهیه کند که خود عاملی است که باعث می شود واکسن AstraZeneca قیمت پایین تری نسبت به سایر رقبای خود داشته باشد و همین امر سبب خواهد شد بیشتر مورد استقبال قرار گیرد.

این کارشناس واکسن دانشگاه وندربیلت با اشاره به اینکه مانند سایر واکسن های نامزد کووید ۱۹، واکسن AstraZeneca نیز دارای جزئیات کلیدی مانند تجزیه در عفونت ها، دوام یا اثر بخشی در گروه های سنی مختلف شرکت کنندگان در آزمایش نیست اظهار کرد: برای همه کاندیداهای واکسن کووید ۱۹، ما فقط اطلاعات مقدماتی مربوط به تعداد کمی از عفونت ها را داریم و هیچ یک از گروه های تولید کننده کاندید واکسن کووید ۱۹ تاکنون اطلاعات کاملی منتشر نکرده اند بنابراین ارزیابی کامل اختلافات بین آنها دشوار است بنابراین برای ارزیابی کارایی همه واکسنهای کووید ۱۹ در سرانجام کنترل همه گیری این بیماری، باید منتظر پیگیری بیشتر و داده های طولانی مدت باشیم.

پاسخ با محققان؛ چرا mRNA به فناوری پیشرو در ساخت واکسن کرونا تبدیل شده است؟

واکسن‌ mRNA نسبت به فناوری واکسن‌های رایج از مزیت‌هایی برخوردار است که به محققان اجازه می‌دهد تا واکسن ضدکرونا را با استفاده از آن تولید کنند. به نوشته خبرگزاری دانشجو، دو شرکت مادرنا و فایزر از فناوری mRNA برای توسعه واکسن ضدکرونا استفاده کرده‌اند. mRNA نسبت به فناوری واکسن‌های رایج از مزیت‌هایی برخوردار است که به محققان اجازه می‌دهد تا واکسن ضدکرونا را با استفاده از این فناوری تولید کنند.

سال‌های طولانی تحقیق روی فناوری RNA موجب شده تا دانشمندان قادر باشند واکسن‌های RNA را به سرعت سنتز و در داخل سلول‌ها رهاسازی کنند.

بیشتر واکسن‌های SARS-CoV-۲ پاسخی ایمنی بدن را به‌گونه‌ای ایجاد می‌کنند که بدن قادر باشد تا پروتئین سنبله ویروس کرونا را که در سطح ویروس یافت می‌شود، هدف قرار دهد. واکسن‌های RNA پیغامبر بخش‌هایی از پروتئین سنبله را در بدن انسان ایجاد می‌کنند. تولید این توالی‌های mRNA در آزمایشگاه بسیار ساده‌تر از خود پروتئین سنبله است.

تولید و آزمایش واکسن جدید معمولاً بین ۱۲ تا ۱۸ ماه به طول می‌انجامد. با این حال، بیش از ۱۰ ماه پس از انتشار توالی ژنتیکی ویروس SARS-CoV-۲، دو شرکت دارویی درخواست مجوز استفاده از بند اضطرار FDA را برای واکسن‌هایی ارائه کردند که به نظر می‌رسد در برابر ویروس کرونا بسیار موثر هستند.

هر دو واکسن از RNA پیام‌رسان ساخته شده‌اند، مولکولی که سلول‌ها به‌طور طبیعی برای انتقال دستورات DNA به بخش ساخت پروتئین سلول (ریبوزوم) از آن استفاده می‌کنند. واکسن مبتنی بر mRNA پیش از این توسط FDA تأیید نشده بودند. با این حال، سال‌ها تحقیق در مورد واکسن‌های RNA انجام شده است، این یکی از دلایلی است که دانشمندان توانستند آزمایش روی چنین واکسن‌هایی را برای مقابله با ویروس کووید ۱۹ خیلی سریع آغاز کنند.

هنگامی که توالی ویروس کرونا در ماه ژانویه ۲۰۲۰ مشخص شد، فقط چند روز طول کشید تا شرکت‌های دارویی مادرنا و فایزر به همراه شریک آلمانی خود یعنی بایونتک، گزینه پیشنهادی خود را برای واکسن mRNA تولید کنند.

دانیل اندرسون، استاد مهندسی شیمی در MIT و عضو موسسه تحقیقات سرطان کوچ و موسسه مهندسی و علوم پزشکی می‌گوید: «آنچه که در mRNA خاص و منحصر به فرد است، توانایی تولید سریع واکسن علیه بیماری‌های جدید است. همین قابلیت تولید واکسن، به نظر من یکی از جذاب‌ترین داستان‌های این فناوری است.»

بیشتر واکسن‌های رایج از ویروس یا باکتری مرده یا ضعیف شده استفاده می‌کنند. این واکسن‌ها واکنش ایمنی را تحریک می‌کنند که به بدن اجازه می‌دهد درصورت مواجه شدن با پاتوژن واقعی با آن مبارزه کند.

واکسن‌های RNA به جای تحویل ویروس یا پروتئین ویروسی، اطلاعات ژنتیکی ویروس را وارد بدن می‌کنند که به سلول‌های بدن امکان تولید پروتئین ویروسی را می‌دهد.

mRNA مصنوعی دستور تولید یک پروتئین ویروسی را در بدن اجرا می‌کند. این پروتئین‌ها سیستم ایمنی بدن را تحریک می‌کنند تا پاسخی علیه ویروس در بدن ایجاد کند، بدون اینکه در بدن خطر عفونت وجود داشته باشد.

یکی از مزیت‌های کلیدی mRNA این است که اگر محققان توالی پروتئین ویروسی مورد نظر خود را داشته باشند، سنتز آن پروتئین در بدن با کمک این RNA بسیار آسان است.

رابرت لانگر، یکی از بنیان‌گذاران شرکت مادرنا که در موسسه کوچ MIT نیز فعالیت دارد می‌گوید: «در واکسن‌های رایج، شما برای ساخت پروتئین یا ویروس به یک کارخانه بزرگ احتیاج دارید. زیبایی mRNA این است که در این فناوری شما به چنین کارخانه‌ای نیاز ندارید. اگر mRNA کپسوله شده در نانوحامل را به شخصی تزریق کنید، این RNA به سلول‌ها می‌رود و بدن، کارخانه شما خواهد بود.»

البته RNA پیغامبر یک مولکول آبدوست بزرگ است که به‌طور طبیعی به خودی خود وارد سلول نمی‌شود. بنابراین، این واکسن‌ها در نانوذرات پیچیده شده‌اند که انتقال آن‌ها را به داخل سلول‌ها تسهیل کند.

واکسن‌های مدرنا و فایزر-بیون‌تک چه تفاوتی با هم دارند عوارض آنها چیست؟

به نوشته یورو نیوز فارسی به دنبال صدور مجوز سازمان غذا و داروی ایالات متحده اکنون دو گزینه واکسن در آمریکا برای مبارزه با بیماری همه‌گیر کووید-۱۹ وجود دارد: واکسن تولیدی شرکت‌های فایزر-بیون‌تک و واکسن مُدرنا که تایید آنها از سوی نهادهای بهداشت و درمان سایر کشورها نیز ادامه دارد؛ اما این دو واکسن چه تفاوتی با هم دارند و عوارض احتمالی استفاده از آنها چیست؟

شرکت‌های فایزر-بیون‌تک و مدرنا هر دو از فناوری جدید «پیام‌رسان آر‌اِن‌اِی» یا «ام‌آر‌اِن‌اِی» برای تولید واکسن کووید-۱۹ استفاده کرده‌اند. این دو واکسن نخستین واکسن‌هایی هستند که با استفاده از این روش تولید و به بازار عرضه شده‌اند.

در روش سنتی تولید واکسن‌ علیه بیماری‌های ویروسی معمولا از ویروس ضعیف شده، کشته شده یا اجزای پروتئینی آن برای تحریک سیستم ایمنی بدن انسان استفاده می‌شود. سپس وقتی بدن برای دفعه بعدی با آن ویروس خاص مواجه می‌شود، پادتن(آنتی‌بادی) خاصی تولید می‌کند.

اما برای ساخت واکسن‌های «پیام‌رسان آر‌اِن‌اِی» نیازی به ویروس نیست (اگرچه مقدار کمی از ویروس برای تعیین توالی ژنوم و آزمایش واکسن استفاده می‌شود) بلکه بخشی از رمز ژنتیکی ویروس پس از تزریق، به داخل سلول‌های بدن راه پیدا می‌کند و پروتئین شاخکی ویروس را تولید و به سیستم ایمنی ارائه می‌دهد و باعث تولید پادتن و سلول‌های ایمنی تی برای مبارزه با بیماری می‌شود.

بنابراین وقتی سیستم ایمنی بدن فعال می‌شود، پروتئین شاخکی ویروس و پیام‌رسان آر‌اِن‌اِی از بین می‌روند ولی پادتن‌ برای محافظت آتی در بدن می‌ماند.

کدام واکسن موثرتر است؟

هر دو واکسن پس از دریافت دوز دوم تاثیر اصلی خود را نشان می‌دهد. اما شرکت فایزر اعلام کرد که پس از دریافت دوز نخست واکسن این شرکت توسط افراد بالای ۱۶ سال، ایمنی ۵۲ درصدی و پس از دریافت دوز دوم آن مقاومت ۹۵ درصدی در برابر بیماری ویروس کرونا ایجاد می‌شود. در مقابل، گزارش سازمان غذا و داروی آمریکا نشان می‌دهد که واکسن مدرنا پس از تزریق به ۳۰ هزار نفر کارآیی ۹۴.۱ درصد بوده است. «بیون‌تک می‌تواند در شش هفته برای مقابله با گونه جهش‌یافته کرونا واکسن بسازد!!»

عوارض جانبی واکسن‌ها چیست؟

مانند هر واکسنی، این دو واکسن نیز عوارض جانبی دارند. سازمان غذا و داروی آمریکا عوارض جانبی واکسن فایزر-بیون‌تک را درد، تورم یا قرمزی محل تزریق، احساس خستگی، سردرد، درد عضلانی، لرز، درد مفصل، تب، حالت تهوع و تورم غدد لنفاوی اعلام کرده است. همچنین شرکت فایزر هشدار داده که افرادی که سابقه واکنش‌های آلرژیک(حساسیتی) شدید را دارند پس از ارزیابی دقیق‌تر خطر استفاده از این واکسن، خود را در معرض تزریق آن قرار دهند.

همچنین سازمان غذا و داروی آمریکا عوارض واکسن مدرنا را نیز موارد مشابهی همچون درد، تورم یا قرمزی محل تزریق، احساس خستگی، سردرد، درد عضلانی، درد مفاصل، تب و لرز و حالت تهوع گزارش کرده است. هر چند هنوز در دریافت کنندگان واکسن مدرنا واکنش حساسیتی گزارش نشده ولی توصیه شده که افرادی دارای سابقه واکنش‌های شدید آلرژیک(حساسیتی) در استفاده از این واکسن احتیاط کنند.

مواد تشکیل دهنده هر واکسن چیست؟

مواد تشکیل دهنده واکسن فایزر، پیام‌رسان آر‌اِن‌اِی(mRNA)، لیپیدها، کلرید پتاسیم، فسفات پتاسیم مونوبازیک، سدیم کلرید، دی بازیک سدیم فسفات دی هیدرات و ساکاروز اعلام شده در حالی که اجزای واکسن مدرنا بدین شرح گزارش شده است: پیام‌رسان آر‌اِن‌اِی(mRNA)، لیپیدها،ترومتامین، هیدروکلراید، اسید استیک، استات سدیم و ساکاروز.

به طور کلی، پیام‌رسان آر‌اِن‌اِی باعث بالا بردن کارآیی واکسن می‌شود، در حالی که لیپیدها به رساندن پیام‌رسان آر‌اِن‌اِی به سلول‌های بدن کمک می‌کنند و سایر مواد موجود در این دو واکسن نیز به حفظ مناسب سطح اسیدی یا بازی(PH) بودن مایع واکسن و پایداری آن کمک می‌کنند.

روش نگهداری واکسن‌ها چگونه است؟

واکسن فایزر باید در جعبه‌های ویژه و در دمای کنترل شده منفی ۷۰ درجه سانتیگراد ارسال شود. این واکسن در این شرایط می‌تواند تا ۱۰ روز نگهداری شود. اگر این واکسن لازم باشد تا ۶ ماه نگهداری شود باید در فریزرهای دارای فناوری ایجاد دمای پایین بالا قرار داده شود. واکسن فایزر همچنین می‌تواند در تجهیزات برودتی بیمارستان‌ها در دمای بین ۲ تا ۷ درجه سانتیگراد به مدت پنج روز نگهداری شود.

اما واکسن مدرنا باید در دمای منفی ۲۰ درجه سانتیگراد حمل شود و سپس در دستگاه‌های خنک‌کننده در دمای ۲ تا ۸ درجه سانتیگراد برای ۳۰ روز قابل نگهداری است. این واکسن برای بیش از ۶ ماه در دمای منفی ۲۰ درجه سانتیگراد و تا ۱۲ ساعت در دمای معمولی اتاق سالم می‌ماند.

نحوه تزریق واکسن‌ها چه تفاوتی دارد؟

هر واکسن در دو دوز به افراد متقاضی تزریق می‌شود. واکسن فایزر از طریق عضله (معمولاً بازو) تزریق می‌شود و فاصله تزریق هر دوز آن ۲۱ روز است. به همین ترتیب، واکسن مدرنا نیز در دو دوز به صورت عضلانی و با فاصله ۲۸ روز تزریق می‌شود.

بی‌‌اعتمادی مردم و کادر درمانی آلمان‌ به واکسن‌‌های وارداتی کرونا

در آلمان دلایل این شک و تردید درباره واکسن کرونا به شدت مورد بحث است؛ بر اساس نظرسنجی ماه دسامبر، ترس از پیامدهای جانبی در درازمدت، دلیل عدم تمایل بسیاری از پزشکان و پرستاران آلمان به واکسن کرونا است.

به نوشته باشگاه خبرنگاران معمولاً مدت‌‌زمان زیادی برای ساخته شدن یک واکسن مؤثر علیه یک بیماری جدید صرف می‌‌شود؛ این بازه زمانی ممکن است تا چندین سال به طول بینجامد اما به دلیل شیوع کرونا در سراسر جهان و تحت تأثیر قرار گرفتن اقتصاد، معیشت و زندگی افراد جوامع و با هدف کاهش تلفات ناشی از کرونا، دانشمندان و شرکت‌‌های دارویی در تلاشند تا فرآیند ساخت واکسن را سرعت ببخشند.

به دلیل بالا بودن سرعت تولید واکسن در جهان، برخی فرآیندهای تأیید واکسن‌‌های کرونا، سرعت بیشتری می‌‌گیرند؛ برای مثال رگولاتورهای دارویی، به دادن مجوزهای استفاده اضطراری از واکسن‌‌های موجود، اقدام کرده‌‌اند.

بالا بودن سرعت تولید و تأیید واکسن‌‌های کرونا در جهان از سویی و نوپدید بودن و ناشناخته بودن ابعاد ویروس کرونا از سوی دیگر باعث می‌‌شود بسیاری از مردم کشورهای مختلف و متخصصان این حوزه هنوز اعتماد کافی به واکسن‌‌های کرونا نداشته باشند.

در این باره باید توجه داشت که اغلب واکسن‌‌هایی که موفق به کسب مجوز استفاده اضطراری در کشورها شده‌‌اند نیز در فاز سوم کارآزمایی بالینی قرار دارند و بنابراین این بی‌‌اعتمادی می‌‌تواند ریشه در تکمیل نبودن مراحل آزمایش واکسن کرونا داشته باشد.

نتایج یک نظرسنجی از ۱۰۷۶ نفر در مرکز افکارسنجی ایرانیان، نشان داده است که ۴۰ درصد از افراد، به واکسن‌‌های کرونای خارجی بی‌‌اعتمادند اما آیا این میزان بی‌‌اعتمادی تنها مختص ایران است؟

دویچه‌‌وله- رسانه آلمانی- از میزان اعتماد آلمانی‌‌ها به واکسن‌‌های موجود گزارشی تهیه کرده است. این رسانه آلمانی در این گزارش می‌‌نویسد: پس از ماه‌ها فداکاری در مراقبت از بیماران کرونایی انتظار می‌رفت که کادر درمانی در آلمان با کمال میل تن به واکسیناسیون بدهند اما شمار قابل توجهی از آنها هنوز مردد هستند!

پس از انتشار گزارش‌هایی در باره خودداری بخشی از کادر درمانی آلمان از واکسینه شدن در برابر ویروس کرونا، دو نفر از همکاران دویچه وله به چند بیمارستان و کلینیک برلین و براندنبورگ سر زدند و در این باره با پزشکان و پرستاران گفت‌وگو کردند.

کادر درمانی بیمارستان کوچک بتل (Bethel) در جنوب برلین که مثل اکثر درمانگاه‌های کشور از بحران کرونا در امان نمانده، نظرات گوناگونی در باره واکسن آلمانی دارند؛ هانس وایگلت، پزشک ارشد و مسئول امور مربوط به پاندمی بیمارستان می‌‌گوید که واکسن کرونا پس از ماه‌ها تلاش سخت، تولید و پخش شده اما بخشی از کادر درمانی هنوز برای استفاده از آن مردد هستند.

او ضمن بیان این که مصمم است در نخستین فرصت واکسینه شود، تاکید می‌کند: «نه تنها برای محافظت از خودم بلکه برای محافظت از بستگانم علاوه بر این من مسولیت مراقبت از مردم را هم دارم.»

اگرچه این پزشک نسبت به واکسینه شدن علیه کرونا مصمم است اما ویوین کوخمن، یکی از پرستاران بیمارستان، ماه‌هاست که به محدودیت‌‌های کرونایی از جمله استفاده از ماسک و شستن مرتب دستان بسیار توجه می‌کند و به عنوان مادر یک کودک، تماس‌های خود را هم به شدت کاهش داده اما در رابطه با واکسیناسیون بسیار محتاط است.

او می‌گوید: «من برای واکسن کرونا ارزش زیادی قائلم، اما هنوز تا حدودی از آن می‌ترسم زیرا عمر این واکسن آنقدر زیاد نبوده است که بتوانم بگویم، من اکنون صد در صد به آن اطمینان دارم. راستش را بخواهید ، کمی نگران هستم.»

ویوین کوخمن به طور کلی با واکسیناسیون مشکل ندارد و می‌گوید که علیه بسیاری از بیماری‌‌ها واکسینه شده است اما هنوز اطمینان ندارد که چقدر زمان برای پی بردن به تمامی عوارض جانبی یک واکسن لازم است.

نتایج یک نظرسنجی درباره واکسن‌ mRNA

گزارش دویچه وله می‌‌افزاید که این گونه شک و تردید در بین کادر پزشکی آلمان معمول است؛ بر اساس یک نظرسنجی که توسط دو انجمن درمانی در ماه دسامبر انجام شد تنها کمتر از ۷۳ درصد پزشکان و ۵۰ درصد پرستاران آلمان به واکسیناسیون علیه کرونا علاقه نشان می‌دهند.

بر اساس اعلام دویچه وله، اکثریت شرکت‌‌کنندگان در این نظرسنجی معتقدند واکسن برای جلوگیری از گسترش کرونا مهم است اما هنوز هنوز قابل توجهی از کادر درمانی برای واکسینه شدن تردید جدی دارند.

در آلمان دلایل این شک و تردید در واکسیناسیون به شدت مورد بحث است؛ بر اساس نظرسنجی ماه دسامبر، ترس از پیامدهای جانبی در درازمدت، دلیل عدم تمایل بسیاری از پزشکان و پرستاران به واکسن کرونا است.

کارمندان چند کلینیک برلین به دویچه وله گفتند که برخی از زنان نگران بروز عوارضی ناشناخته در دوران بارداری در آینده هستند.

یک کارشناس به دویچه وله می‌گوید: کادر درمانی باید پس از واکسیناسیون هم در محل کار ماسک بزنند، بنابراین واکسیناسیون برای آنها تسکینی ایجاد نمی‌کند.

پرستار بیمارستانی در ایالت براندنبورگ هم به این موضوع اشاره می‌کند که واکسن کرونا باعث جلوگیری از ابتلا به ویروس نمی‌شود بلکه از شیوع بیماری ناشی از ویروس (کووید۱۹) جلوگیری می‌کند!

او یادآور می‌شود که در ماه‌های اخیر شمار زیادی از کادر درمانی دچار کووید۱۹ شده‌اند و بدن آنها در برابر کرونا پادتن ایجاد کرده است، به همین دلیل ضرورتی برای واکسیناسیون حس نمی‌کنند.

این گزارش رسانه‌های آلمانی در حالی منتشر شده است که بر اساس اعلام رسانه‌‌های آلمان، دولت فدرال آلمان ششم دی‌‌ ماه سال جاری، بیش از ۱۰ هزار دوز واکسن کروای فایزر – بیون تک را به ۲۷ نقطه در آلمان ارسال کرده است.

ینس اشپان، وزیر بهداشت آلمان نیز در حساب توییتری خود نوشته است که این کشور به اندازه کافی واکسن کرونا تهیه کرده و در سال ۲۰۲۱ هرکس که بخواهد، می‌‌تواند واکسینه شود.

نامه بیش از ۲۵۰۰ نفر از پزشکان به روحانی: واکسن‌‌های mRNA می‌تواند عوارض جبران‌‌‌ناپذیری به‌جای بگذارد

بیش از ۲۵۰۰ نفر از پزشکان، اساتید و اعضای هیئت علمی دانشگاه‌‌های علوم پزشکی کشور طی نامه‌‌ای سرگشاده به رئیس‌جمهور متذکر شدند “واکسن‌های mRNA تولید شرکت فایزر و مادرنا می‌‌تواند عوارض ناشناخته و گاه جبران‌‌‌ناپذیری به‌جای بگذارد.”

به نوشته باشگاه خبرنگاران بیش از ۲۵۰۰ نفر از پزشکان، اساتید و اعضای هیئت علمی دانشگاه‌‌های علوم پزشکی کشور طی نامه‌‌ای سرگشاده به رئیس جمهوری به تبیین مسئله واکسن آمریکایی و انگلیسی پرداختند؛ مشروح این نامه در ادامه آمده است:

جناب آقای دکتر روحانی/ با عرض سلام/ ضمن تقدیر و تشکر از زحمات همکاران پرتلاشمان در نظام سلامت و تلاش‌‌های جنابعالی، با توجه به اهمیت موضوع “واکسن کرونا” اینجانبان جمعی از اساتید و اعضای هیئت علمی دانشگاه‌‌‌های علوم ‌پزشکی کشور مواردی را در این خصوص متذکر می‌‌‌شویم:

۱. همان‌گونه که مستحضر هستید بیماری کرونا به‌عنوان یک بیماری نوپدید، به‌طور مداوم علائم و عوارض جدیدی از خود نشان می‌‌‌‌‌دهد، به همین قیاس واکسن آن به‌خصوص واکسن‌‌‌‌‌های نسل جدید یعنی واکسن‌‌‌های ژنتیکی (مانند واکسن mRNA تولید شرکت فایزر، مادرنا و…) می‌‌تواند عوارض ناشناخته و گاه جبران‌‌‌ناپذیری به‌جای بگذارد و هنوز حتی زمان لازم برای مشخص شدن کامل عوارض کوتاه‌مدت این واکسن‌‌ها نیز سپری نشده است؛ ملاحظه می‌‌‌فرمایید که در کشورهای سازنده این‌گونه واکسن‌‌ها اعم از آمریکا و انگلیس نیز، علی‌رغم شروع واکسیناسیون برای برخی گروه‌‌‌های پرخطر و کادر درمانی، بسیاری از افراد با وجود وضعیت وخیم و رکوردشکنی آمار مرگ‌ومیر، به‌دلیل همین شبهات و عوارض احتمالی، حاضر به تزریق واکسن‌‌‌های مذکور نیستند.

۲. به‌گفته متخصصان ژنتیک پزشکی، با توجه به نوظهور بودن واکسن‌‌‌های نسل سوم یا ژنی، هنوز نمی‌‌توان از احتمال ایجاد عوارض جانبی بلندمدت مانند ایجاد تغییرات اپی‌ژنتیکی در سلولهای بدن انسان توسط آنها، مطمئن بود چرا که هنوز مطالعات بلندمدت چندساله درخصوص این‌گونه واکسن‌‌‌ها انجام نشده است.

۳. ابهامات جدی و قابل تأمل در خصوص سیر اعطای تأییدیه‌‌‌های رسمی به واکسن‌‌‌های تولیدی شرکت‌‌‌های آمریکایی وجود دارد، چنان‌که حتی به‌اذعان رسانه‌‌‌های آمریکایی، مسئولان سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای تأیید برخی از این واکسن‌ها از سوی مسئولان کاخ سفید شدیداً تحت‌فشار قرار گرفته‌‌‌اند که این شرایط، لزوم اتخاذ احتیاط عاقلانه را بیش از پیش گوشزد می‌‌‌کند.

۴. آیا منطقی است، از کسانی که داروهای ضروری مورد نیاز بیماران کشور ما (مانند بیماران پروانه‌‌‌ای، بیماران سرطانی و…) را به‌بهانه تحریم‌‌‌های ظالمانه، از ملت ایران دریغ کرده‌‌‌اند و حالا به‌ناگهان دلسوز مردم ما شده‌‌‌اند، واکسن به‌صورت هدیه و خیریه دریافت شود؟

آیا ساده‌انگاری نیست که جان و سلامتی مردم عزیزمان را به‌عنوان نمونه آزمایشگاهی، برای آزمایش و بررسی کارایی واکسن بر روی یک جمعیت خاص، در اختیار سازندگان واکسن آمریکایی یا انگلیسی قرار دهیم، آن هم دولت‌‌هایی که طی چند دهه اخیر به‌انحای مختلف اثبات کرده‌‌اند که کمترین حرمتی برای سلامت و جان ایرانیان قائل نیستند؟

۵. تجربه تلخِ داروهای بی‌اثر و ناکارآمدی که به‌عنوان نسخه شفابخش کرونا طی ۱۰ ماه اخیر میلیاردها دلار به جیب شرکت‌‌های دارویی ریخت و اتفاقاً تأییدیه FDA آمریکا و یا WHO را نیز داشت، ثابت کرد نباید مقهور هیاهو و سیاه‌بازی‌‌‌های جریانات به‌ظاهر علمی و مافیای دارویی شد.

۶. با در نظر گرفتن خطاهای علمی احتمالی به‌ویژه در مواقع اضطراری و تعجیل در ساخت این واکسن‌‌ها، وجود تردید جدی در مورد کارایی واکسن‌‌های تازه به بازار آمده در مقابل جهش‌‌‌های مکرر ویروس کرونا، وجود ابهام درخصوص بازه ایمنی‌‌‌زایی واکسن و نیز مجهول بودن عوارض درازمدت این واکسن‌‌ها علاوه بر عوارض فوری که تاکنون نشان داده‌‌‌اند (اعم از موارد فوت احتمالی و یا ابتلا به عوارض گوناگونِ گزارش‌شده)؛ مؤثر و ایمن بودن واکسن‌‌‌های فوق زیر سؤال است. امروزه بیوتروریسم امری خیالی و ذهنی نیست؛ نظر به اینکه شواهد مسلم عینی از این شیطنت‌‌‌ها و نیز تست محصولات دارویی و واکسن‌‌ها در کشورهای آفریقایی و جهان سوم نیز وجود دارد.

۷. ایران در حوزه پزشکی و محصولات دارویی جایگاه بالا و سابقه درخشانی در صنعت تولید واکسن دارد؛ با توجه به ابهام در بازه ایمنی القائی تمامی واکسن‌‌های کرونا و احتمال احتیاج به تکرار واکسن، تولید واکسن ایرانی، برای پوشش نیاز بالای جمعیت داخلی یک‌ ضرورت است و علاوه بر ایجاد افتخار و غرور ملی، می‌‌تواند زمینه صادرات و فروش به بخشی از جمعیت جهان را هم داشته باشد.

۸. تحریم‌‌ها به‌هرحال یک واقعیت تلخ عینی است و تا قبل از فرمایشات مقام معظم رهبری نیز، در مسیر انتقال ارز و یا در اولویت قرارگیری ایران در لیست خرید واکسن، موانع جدی وجود داشته است فلذا تلاش‌‌های ارزنده‌‌‌ دانشمندان و محققان داخلی باید بیش از گذشته مورد حمایت قرار گیرد.

در پایان از حضرتعالی انتظار می‌‌رود علاوه بر اعلام ممنوعیت ورود واکسن‌ از سه کشور آمریکا، انگلیس و فرانسه ـ که به‌لطف دقت و تدبیر حکیمانه مقام معظم رهبری ـ مقرر شد، مراقبت بفرمایید که واکسن‌‌های تولیدی این کشورها و هرگونه واکسن تولیدشده از سوی مراکز غیرقابل اعتماد، به‌واسطه‌گری کشور ثالث نیز وارد کشور نشده و برخی واکسن‌‌‌های مربوط به سازوکار کوواکس نیز که ماهیت مورد شبهه و مشکوک به ارتباط با جریانات کاملاً مسئله‌‌دار بین‌المللی دارد، خریداری نشود.

اگر مسئولان ناچار به وارد کردن واکسن مورد تأیید کوواکس هستند، ضروری است دقیقاً مشخص و اعلام شود که اولاً واکسن از چه‌نوعی است (ویروس ضعیف‌شده یا پروتئین نوترکیب یا واکسن ژنی و…) و چه‌تعداد و چه‌زمانی و به‌عنوان محصول کدام کشور وارد خواهد شد.

امید است به‌فضل الهی، تدابیر عالمانه و همگرایی ملی و به‌دور از فضاسازی‌های سیاسی دشمنان خارجی و ساده‌اندیشی‌‌‌های برخی از عوامل داخلی، مسئله واردات، تولید و توزیع واکسن کرونا به مطلوب‌ترین وجه ممکن انجام گیرد.

رسوایی فرانسه در خون‌های آلوده به ایدز

رسوایی فرانسه در خون‌های آلوده (به فرانسوی: Affaire du sang contaminé) بخشی از پرونده خون‌های آلوده است که به دنبال انتشار مقاله‌ای از روزنامه نگار و دکتر آن ماری کسترت در آوریل ۱۹۹۱ کلید خورد. نویسنده در این مقاله که در مجله L’Événement du jeudi منتشر شد از فروش و صادرات فراورده‌های خونی آلوده به ایدز به بیماران هموفیلی پرده برداشت. دکتر کسترت با انتشار کتاب رسوایی خونی در سال ۱۹۹۲ به بحث در مورد این رسوایی پرداخت.

در فرانسه به ازای اهدای خون، پولی پرداخت نمی‌شد، اما مشخص شد که برخی از معتادان به مواد مخدر در پاریس برای گرفتن ساندویچ‌های و قهوه رایگان خون دادند. ناشناس بودن و سپس عدم شناخت صحیح از این ویروس و شیوه های جلوگیری صحیح از انقال آن، عدم غربالگری صحیح، نبود شیوه‌های شناسایی و تشخیص پیشرفته آلودگی خون به ویروس و همچنین رقابت بین شرکت‌های تولیدکننده برای تولید سریعتر و بیشتر را از عوامل شکل گیری این رسوایی ذکر میکنند.

انستیتو مریو در سال‌های دهه هشتاد میلادی، فاکتورهای انعقادی خون را برای استفاده بیماران هموفیلی علاوه بر خودِ کشورِ فرانسه، به برخی کشورها از جمله آلمان، ایتالیا، آرژانتین، عربستان، عراق، ایران و یونان صادر کرد. این فاکتور در کمک به انعقاد خون بیماران مبتلا به هموفیلی مصرف می‌شود و در نتیجه انستیتوی فرانسوی تعدادی از بیماران هموفیلی کشورهای دریافت کننده به بیماری ایدز و هپاتیت مبتلا شدند. مطابق آمار تنها در کشور فرانسه ۴۷۰۰ بیمار هموفیلی در اثر تزریق خون آلوده به ویروس HIV به ایدز مبتلا شدند که از میان آنها ۳۰۰ نفر در اثر این بیماری جان باختند. در آمریکا بین ۶ تا ۱۰ هزارنفر و در ایران نیز ۱۹۳ نفر به دلیل خون‌های آلوده به ایدز مبتلا شدند.

این رسوایی در دوران نخست‌وزیری لوران فابیوس رخ داد. علاوه بر کوتاهی که در شرکت فرانسوی رخ داده بود، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان انتقال خون ایران نیز توسط دادگاه ایرانی مقصر شناخته شده اند. مسئولان ایرانی با علم به احتمال بالای آلودگی خون ها از آن ها برای درمان بیماران هموفیلی استفاده کردند. در سال‌های دهه هشتاد میلادی، انستیتو مریو فرانسه فاکتورهای انعقادی خون را برای استفاده بیماران هموفیلی علاوه بر خودِ کشورِ فرانسه، به ده کشور از جمله آلمان، ایتالیا، آرژانتین، عربستان، عراق، ایران و یونان صادر کرد.

مدتی بعد فرانسه به کشورهای دریافت کننده خون اعلام کرد که خون‌ها حامل ویروس اچ‌آی‌وی/ایدز است، برخی از کشورها خون‌ها را مرجوع کردند، برخی دور ریختند، اما در برخی موارد همچون ایران، سازمان انتقال خون ایران، خون‌ها را پیش از آزمایش به بیماران تزریق کرده بود. این فراورده‌ها در ایران در اختیار ۹۷۶ نفر از بیماران مبتلا به هموفیلی قرار گرفت و ۱۹۳ از آن‌ها را به ایدز مبتلا نمود. در سال ۱۳۶۶ و پس از کشف اولین بیمار مبتلا به ایدز، رسماً وجود ایدز در ایران علنی گردید. با شکایت مبتلایان و خانواده‌هایشان، پرونده‌ای در سال ۱۳۷۶ در این خصوص در محاکم قضایی ایران باز شد.تا اردیبهشت ۱۳۹۰، حدود ۲۰۰ نفر از بیماران دریافت‌کننده این خون‌ها جان باخته‌اند.

به یک پرونده قضایی در ایران دارد که رسیدگی به آن از ۲۷ خرداد ۱۳۷۳ توسط کمیسیون اصل ۹۰ مجلس و از سال ۱۳۷۶ توسط مراجع قضایی ایران آغاز شده و تاکنون به درازا کشیده‌است. رسیدگی به ۶۰۰ پرونده مربوط به پرونده هم‌اکنون متوقف است. در سال ۱۳۸۳، دادگاه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان انتقال خون ایران را در خصوص این پرونده محکوم کرد.

ماجرای واردات خون‌های آلوده به ایدز از کشور فرانسه

استاد ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به تاریخچه تلخ خونهای آلوده فرانسوی گفت: افرادی که فکر می‌کنند ورود واکسن کرونا از آمریکا و انگلیس ضرر ندارد را به مناظره دعوت می‌کنم.

به نوشته مهر پرونده خون‌های آلوده که نزدیک به ۴۰ سال است از ورود آنها از فرانسه به ایران می‌گذرد یکی از جنجالی‌ترین رویدادهای سلامتی در کشور ما بود که سال‌ها این پرونده بدون رسیدگی باقی مانده و کسی پیگیر آن نبود، این خون‌ها در همان سال به بسیاری از مبتلایان به هموفیلی تزریق شد و موجب ابتلای بیماران هموفیلی به ویروس ایدز شد.

به منظور بازخوانی این پرونده، با دکتر حسین کیوانی استاد ویروس شناسی بالینی دانشگاه علوم پزشکی تهران به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.

ماجرای پرونده خون‌های آلوده از چه زمانی در ایران مطرح شد؟

در سال ۱۳۷۰ بود که این پرونده در کشور مطرح شد. فاکتورهای خونی که از همان سال از خارج از کشور وارد شدند آلوده به ویروس هپاتیت C و ایدز بودند. البته در آن زمان ویروس هپاتیت C به خوبی شناخته شده نبود اما HIV به خوبی شناخته و قابل تشخیص بود.

باعث تأسف است که نشتی ویروس HIV از همان کشوری (فرانسه) بود که خودش این ویروس را کشف کرد. البته با گذشت زمان هم مشخص نشد که نشت این ویروس از فرانسه عمدی یا سهوی بود.

برخورد شرکت واردکننده خون‌های آلوده چگونه بود؟

کمپانی خارجی که باعث ارسال فاکتورهای خونی به ایران بود با وزارت خارجه مکاتبه داشت و البته دردآور است که در این مکاتبه جملات به نحوی استفاده شدند که گویا کشورهای خارجی هیچکدام دغدغه سلامتی مردم دیگر کشورها را به شکلی که دغدغه سلامتی مردم خودشان را دارند، ندارد.

نشت ویروس HIV از طریق خون‌های آلوده کشور فرانسه فقط در ایران رخ داد؟

این اتفاق در کشور ما و در دیگر کشورهای خاورمیانه رخ داد و هزاران نفر مبتلا به ویروس HIV شدند. ویروسی که خود فرانسوی‌ها در انستیتوی فرانسه آن را کشف کردند.

آیا رخ دادن این مسائل در بحث بیولوژیک طبیعی است یا خیر؟

این گونه مسائل رخ می‌دهد و قابل انکار هم نیست مخصوصاً در فراورده‌های بیولوژیک؛ در فرآورده‌های بیولوژیکی این حساسیت‌ها وجود دارد چرا که به صورت مستقیم این فرآورده‌ها به مردم تزریق می‌شود.

این موضوع مربوط به فاکتورهای خونی می‌شود که مورد مصرف بیماران هموفیلی است. حدود ۲۰۰ نفر از این بیماران که مجبور بودند از خون استفاده کنند، به این بیماری مبتلا شدند و متأسفانه به خانواده‌های خود هم انتقال دادند و به دلیل اینکه در آن زمان درمان خاصی برای بیماری HIV نبود، متأسفانه این افراد جان خود را از دست دادند.

آیا کشورهایی که از این موضوع خسارت دیده بودند، توانستند غرامتی از فرانسه دریافت کنند؟

بیماران ایرانی نتوانستند غرامت دریافت کنند اما کشورهایی که ادعا کردند به دنبال این موضوع رفتند توانستند مبالغی را به عنوان غرامت برای این بیماران دریافت کنند اما متأسفانه به دلیل بی کفایتی مسئولان ما، غرامتی به بیماران پرداخت نشد.

آیا امکان دارد چنین اتفاق بیولوژیکی از طریق واکسن کرونا برای مردم ایران و دیگر کشورها هم رخ دهد؟

موضوع خون‌های آلوده مربوط به ۳۰ سال پیش است و اکثر افرادی که به این بیماری مبتلا شده‌اند، از دنیا رفته‌اند و این یک تاریخ غیرقابل انکار است. بنابراین دغدغه اینکه یک فرآورده بیولوژیک بخواهد در کشور به ۵۰-۶۰ میلیون نفر در قالب واکسن کرونا تزریق شود، دغدغه بسیار جدی است. نمی‌توان این دغدغه را نادیده گرفت چرا که ۳۰ سال گذشته این موضوع چه عمدی و چه سهوی در کشور ما رخ داد و تعدادی از هموطنان ما را به ویروس HIV مبتلا کرد.

آیا نشت ویروس HIV از طریق خون‌های آلوده می‌توانست در کشور شدیدتر از آنچه بود، باشد؟

اگر آلبومین حرارت نمی‌دید اکنون در کشور میلیون‌ها نفر مبتلا به HIV داشتیم و ما باید تمام ثروت کشور را خرج دارو می‌کردیم و با بحران‌های مختلفی دست و پنجه نرم می‌کردیم.

آماری از کشورهایی که درگیر این بیماری هستند، دارید؟

در برخی از کشورهای آفریقایی، متأسفانه درگیری این بیماری به قدری بالاست که امید به زندگی به سن ۲۷ سالگی رسیده است و در تحقیقات اگر این بیماری وارد آن کشور نمی‌شد، شاخصه امید به زندگی به ۶۰ تا ۷۰ سال می‌رسید.

منظور از بحران‌هایی که بیماری HIV می‌توانست برای کشور داشته باشد، چیست؟

بحران‌های مختلفی از جمله اقتصادی، اجتماعی، زاد و ولد، مواد غذایی و یتیم‌ها. اینها بحران‌هایی هستند که اگر افراد زیادی از جامعه مبتلا به این بیماری می‌شدند، ما مجبور به تجربه این بحران‌ها بودیم.

چه کمبودی در کشورمان باعث شد تا خون‌های آلوده به ایران وارد شود؟

نکته جالبی که در موضوع خون‌های آلوده باید بگویم این است که همزمان با ورود این خون‌ها توطئه‌هایی رخ داد تا ما در ایران پالایشگاه پلاسما نداشته باشیم. در واقع یک پالایشگاه کوچک پلاسمایی داشتیم اما در آن زمان‌ها با مطرح کردن موضوعات ساده‌ای که البته قابل حل هم بود، این پالایشگاه را تخریب کردند و به همین دلیل ما سیستم پالایش پلاسما و یا حتی خون‌ها را در کشور نداشتیم. سوال من این است که چرا نباید این پالایشگاه راه اندازی شود؟ چرا ما در ایران پالایشگاه خون نداریم و اصلاً چرا باید فرآورده‌های خونی از خارج از کشور وارد شود؟

به نظر شما این موضوع یک توطئه بیولوژیک است؟

تمامی این اتفاقات به این دلیل رخ داد تا ما وابسته به فرآورده‌های بیولوژیک باشیم. همچنین سالانه ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون ارز به خاطر وارد کردن این فرآورده‌ها از کشور خارج شود. البته این موضوع را هم فراموش نکنید که استفاده از فرآورده‌های بیولوژیکی خارج از ایران احتمال خطرات بیوتروریستی را به دنبال دارد.

منظور شما این است که فرآورده‌های خونی می‌توانند به غیر از بیماری‌های HIV و هپاتیت C خطری دیگر برای مردم کشور داشته باشند؟

فکر نکنید ما در فرآورده‌های خونی تنها خطر HIV و هپاتیت C را داریم. ویروس‌های زیادی هستند که در خون‌ها وجود دارند اما بیماری زا نیستند. مثل هپاتیت G که الان بیماری نیست اما امکان دارد روزی این ویروس بیماری زا باشد.

مشکل اساسی مبتلایان به ایدز در ایران چه بود؟

ما به دلیل مشکلات فرهنگی که در کشور داشتیم، یک زمانی از این بیماری اصلاً صحبت نمی‌کردیم و حتی آن را پنهان می‌کردیم و به همین دلیل آمار دقیقی از مبتلایان به ایدز نداریم اما حدوداً ۱۹۵ نفر آمار اولیه ما از ابتلاء به این بیماری بود.

من به عنوان فردی که داخل دادگاه‌ها برای دفاع از این افراد به عنوان نماینده جمهوری اسلامی رفتم، عذاب وجدان دارم که چرا باید یک فرد در کشورم به این بیماری مبتلا شود و در آخر فوت کند و کسی هم پاسخگو نباشد.

چرا ما در ابتدا ایدز را مخفی می‌کردیم؟

HIV برای اولین بار در بین همجنس‌بازان انتشار یافت. الان هم حتی آمار معنادار و قابل توجهی را در بین همجنس‌بازان دارد. آمار انتقال ایدز در همجنس‌بازان ۱۰ درصد است اما در دیگر افراد با رابطه‌های غیر از همجنس، یک در هفتصد و یا یک در دو هزار است. حال اینکه برخی از کشورها یک رفتار غلط جنسی را (همجنس گرایی) قانونی می‌شمارند، جای تعجب است.

به دلیل اینکه ایدز از این طریق بیشتر منتقل می‌شد، خیلی از افراد در داخل ایران بیماری خودشان را مخفی نگه می‌داشتند. اما باید قبول کنیم ما در آن زمان سیستم پایش خیلی قوی‌ای را در بحث سلامت مردممان نداشتیم.

می‌توانیم بگوییم عدم پیگیری ما باعث شد تا نتوانیم غرامت برای مبتلایان به ویروس HIV بگیریم یا اینکه تحریم بودیم؟

صد درصد عدم پیگیری کافی باعث این موضوع شد. در سال ۷۱ که تحریم‌ها تشدید نشده بود چطور می‌توانستیم فاکتور خونی، لوازم آرایشی وارد کشور کنیم اما نمی‌توانستیم پول برای این بیماران دریافت کنیم یا حتی این بیماران را به کشورهای ثانویه ببریم و برای آنها غرامت بگیریم.

هیچگاه فرانسه از ایران و دیگر کشورها بابت ارسال خون‌های آلوده، عذرخواهی کرد؟

متأسفانه در نامه‌ای که به مسئولان ما زده شد، آلن مرینو می‌گوید خوشبختانه این خون‌های آلوده در داخل کشور خودمان مصرف نشدند. یعنی از این متن می‌توانیم متوجه شویم که مردم خودشان در اولویت بهداشتی قرار داشتند و اصلاً مهم نیست که چه کشورهایی قربانی خطای عمد یا غیر عمد آنها شدند.

آیا با در نظر داشتن چنین تجربه‌ای ما تغییری در بحث پالایش پلاسما در کشور داشته‌ایم؟

الان اتفاق مهمی که رخ داده این است که ما پلاسما را خودمان از مردم می‌گیریم و با تدابیر امنیتی ویژه در کشورهای اروپایی پالایش می‌کنیم و بعد به کشورمان بر می‌گردانیم.

یعنی فقط پالایش پلاسما در اروپا انجام می‌شود و حتی یک قطره آن هم اجازه ندارد که در اروپا مصرف شود. دقت کنید که علاوه بر اینکه پلاسما را خودمان از مردم می‌گیریم و تست‌های مختلفی روی آن انجام می‌دهیم اما باز با اسکورت کامل این محموله را برای پالایش به کشورهای اروپایی ارسال می‌کنیم. نکته جالب این است که حتی اروپایی‌ها هم تمایلی به اینکه بخواهند از پلاسمای ما برای بیمارانشان استفاده کنند، ندارند.

یعنی همان طور که ایرانی‌ها به اروپایی‌ها بدبین هستند، آنها هم نسبت به ما بدبین هستند؟

این یک مسئله بیولوژیک است و نمی‌توان اسمش را بدبینی گذاشت. اروپایی‌ها می‌دانند که ممکن است این فاکتورها به ویروس‌هایی که مختص خاورمیانه است، مبتلا باشند و در صورت استفاده در کشورشان این ویروس‌ها منتشر شود. یک عده متأسفانه مانند عربستان سعودی و برخی از کشورهای دیگر بنای نابودی ما را دارند و این طبیعی است که ما بر روی فاکتورهای خونی و مسائل بیولوژیک مانند اروپایی‌ها بدبین باشیم و نخواهیم که عامل ناشناخته‌ای وارد کشورمان شود.

آیا می‌توان از مطرح کردن پرونده خون‌های آلوده برای ورود واکسن کرونا از کشور آمریکا و انگلیس نتیجه‌ای گرفت؟

در جواب به این سوال چند سوال می‌پرسم. آیا نباید نسبت به اتفاقات رخ داده عبرت بگیریم؟ نباید موضوعات را از جنبه علمی مورد بررسی و تحقیق قرار دهیم؟ نباید از تاریخ عبرت بگیریم؟ تمامی افرادی که فکر می‌کنند ورود واکسن کرونا از آمریکا و انگلیس ضرر ندارد را به یک اجتهاد علمی و مناظره دعوت می‌کنم تا از منظر علمی آن را بررسی کنیم و ببینیم می‌توان به ورود این واکسن به ایران بدبین بود یا خیر.

منبع: مجله اینترنتی پارسی گو
درج مطالب مجله اینترنتی پارسی گو با ذکر منبع (www.parsigoo.com) بلامانع است.