هوش مصنوعی، هوش صناعی یا هوش ماشینی (به انگلیسی: Artificial Intelligence) به هوشی که یک ماشین در شرایط مختلف از خود نشان می‌دهد، گفته می‌شود. به عبارت دیگر هوش مصنوعی به سیستم‌هایی گفته می‌شود که می‌توانند واکنش‌هایی مشابه رفتارهای هوشمند انسانی از جمله درک شرایط پیچیده، شبیه‌سازی فرایندهای تفکری و شیوه‌های استدلالی انسانی و پاسخ موفق به آنها، یادگیری و توانایی کسب دانش و استدلال برای حل مسایل را داشته باشند. بیشتر نوشته‌ها و مقاله‌های مربوط به هوش مصنوعی، آن را به عنوان «دانش شناخت و طراحی عامل‌های هوشمند» تعریف کرده‌اند.
دانشیار فی‌فی لی (FEI-FEI LI) یکی از چهره‌های تأثیرگذار در دنیای هوش مصنوعی است. لی مدیریت آزمایشگاه هوش مصنوعی و آزمایشگاه ویژن در دانشگاه استنفورد را بر عهده دارد و بر پروژه‌ی ایجاد ImageNet نظارت داشته است. ImageNet در واقع یک مرکز دیتای وسیع است که به توسعه نرم‌افزارهای هوش مصنوعی که می‌توانند «ببینند»، سرعت می‌بخشد.
این پروژه با موفقیت همراه شد و اکنون سیستم‌های یادگیری عمیق (deep learning) می‌توانند اشیاء، حیوانات، انسان‌ها و مناظر را در عکس‌ها تشخیص دهند. امروزه سایت‌های بزرگ اشتراک‌گذاری عکس از این تکنولوژی به‌صورت گسترده استفاده می‌کنند. اکنون اخبار رسیده حاکی از این هستند که فی‌فی لی به گوگل ملحق خواهد شد تا به گروه هوش مصنوعی این شرکت کمک کند. این اقدام گوگل را می‌توان در راستای راهبرد شرکت‌های بزرگ تکنولوژی برای استفاده از هوش مصنوعی و قابلیت‌های آن دانست.
فی‌فی لی که در چین متولد شده است، به همراه یکی از محققان سابق دانشگاه استنفورد، جیا لی (Jia Li)، یکی از پروژه‌های گوگل با نام عملیات محاسبات کلود را مدیریت خواهد کرد. جیا لی سابقه‌ی همکاری با سرویس شبکه‌ی اجتماعی اسنپ‌چت در کارنامه دارد. عملیات محاسبات کلود در واقع راه‌اندازی یک سرویس آنلاین است که کدنویسان و شرکت‌ها با استفاده از آن می‌توانند نرم‌افزارهای هوش مصنوعی منحصر به خود را بسازند. «گروه یادگیری ماشینی کلود» آخرین نمونه از فعالیت‌های گوگل برای استفاده از تکنولوژی هوش مصنوعی و حتی فراتر از آن، سازمان‌دهی دوباره‌ی عملیات خود حول آن به شمار می‌آید.
اما گوگل تنها شرکتی نیست که در مسیر هماهنگی فعالیت‌هایش با هوش مصنوعی قدم برداشته است. آمازون نیز در حال پایه‌ریزی گروه یادگیری ماشینی آنلاین است. فیسبوک و توییتر نیز کارگروه‌هایی شبیه گوگل برین (Google Brain) تشکیل داده‌اند. گفتنی است گوگل برین وظیفه‌ی ترکیب موتور جستجوی گوگل با تکنولوژی هوش مصنوعی را بر عهده دارد. همچنین در هفته‌های اخیر، مایکروسافت قسمت اعظمی از فعالیت‌های خود را حول تکنولوژی هوش مصنوعی سازمان‌دهی و به‌روز کرد. گروه تحقیقات هوش مصنوعی مایکروسافت تحت مدیریت معاون اجرایی شرکت، هری شام (Harry Shum) فعالیت می‌کند. وی فعالیت خود در مایکروسافت را به‌عنوان محقق بینایی رایانه‌ای (computerr vision) شروع کرده بود.
اورن اتزیونی (Oren Etzioni)، مدیر عامل موسسه غیرانتفاعی Allen که در حوزه‌ی هوش مصنوعی فعالیت دارد، اعتقاد دارد که بخشی از این اقدامات شرکت‌های بزرگ با هدف استفاده از جو ایجادشده در دنیای تکنولوژی در مورد هوش مصنوعی و بازاریابی توسط آن انجام می‌شود. برای مثال، گوگل سعی دارد توجه عموم را به گروه تازه تأسیس تحت مدیریت فی‌فی لی جلب کند؛ چون این کار باعث رونق یافتن کسب و کار این شرکت در حوزه‌ی محاسبات آنلاین کلود می‌شود. اما اتزیونی عقیده دارد که یکی از اهداف گرایش کمپانی‌های تکنولوژی به هوش مصنوعی می‌تواند صادقانه باشد. وی می‌گوید:
شرکت‌های بزرگ سعی می‌کنند در آینده مسئولیت بیشتری به هوش مصنوعی بسپارند. این کار آنها تنها عوض کردن پرده‌های پنجره نیست، آنها می‌خواهند داخل اتاق را نیز تغییر دهند.
هدف گوگل از جذب محقق نامداری همچون فی‌فی لی، مستحکم کردن جایگاه این شرکت به‌عنوان شرکت پیشرو در توسعه و استفاده از نرم‌افزارهای هوش مصنوعی است. گوگل با موفقیت توانسته است شرکت‌های رقیب همچون آمازون، میکروسافت و IBM را در زمینه‌ی طراحی سرویس‌های محاسباتی کلود بر مبنای هوش مصنوعی به چالش بکشد. این سرویس‌ها نه‌تنها در تشخیص تصویر، بلکه در زمینه‌های دیگری نیز کاربرد دارند از جمله در تشخیص گفتار، ترجمه بر مبنای یادگیری ماشین، درک زبان‌های طبیعی و موارد بسیار دیگر.
بر خلاف اپلیکیشن‌ها و سرویس‌های اینترنتی مشتری محور و یا تکنولوژی‌های دیگر مانند گوشی‌های هوشمند، عموم مردم به سرویس محاسبات کلود توجه زیادی نشان نمی‌دهند؛ اما در آینده شاید همین حوزه باشد که میزان تسلط شرکت‌های بزرگ تکنولوژی بر بازار را مشخص کند. حتی شرکت‌هایی که به خاطر سرویس‌های مشتری محور خود شناخته شده‌اند، مانند آمازون و گوگل، عقیده دارند که تکنولوژی هوش مصنوعی این قابلیت را دارد که به منبع اصلی درآمد آنها در آینده تبدیل شود. در سال‌های آینده سرویس‌های هوش مصنوعی نقش مهمی در بیزنس ایفا خواهد کرد؛ برای مثال، هوش مصنوعی می‌تواند در توسعه‌ی یادگیری ماشین به شرکت‌ها کمک کند.
ایدو گینو (Iddo Gino)، مدیرعامل RapidAPI، شرکتی که به توسعه و ارائه‌ی چنین سرویس‌هایی می‌پردازد، می‌گوید هم‌اکنون بیش از ۱۰۰۰ کدنویس و توسعه‌دهنده‌ی نرم‌افزار در استخدام خود دارد که بیشتر در حوزه‌ی تکنولوژی تشخیص تصاویر به فعالیت می‌پردازند.
هم‌زمان با اعلام جذب فی‌فی لی توسط گوگل، این شرکت از قابلیت‌های دیگری از سرویس کلود، مانند تشخیص گفتار و ترجمه‌ی ماشینی پرده‌برداری کرد. این شرکت همچنین اعلام کرده است که در آینده‌ی نزدیک امکان دسترسی عموم به پردازنده‌های GPU را فراهم خواهد کرد. این چیپ‌ها یکی از عناصر اصلی توسعه‌ی شبکه‌های عصبی عمیق به‌حساب می‌آیند. چند هفته قبل از این اتفاق نیز آمازون خبر استخدام محقق برجسته، کارنگی ملون (Carnegie Mellon) به‌منظور مدیریت گروه هوش مصنوعی این شرکت را اعلام کرد. یک روز پس از آن، مایکروسافت از سرویس‌های جدید برای ساخت چت‌بات رونمایی کرد. این شرکت اعلام کرده است که سرویس‌های GPU مورد نیاز OpenAI را فراهم خواهد ساخت. OpenAI یک آزمایشگاه هوش مصنوعی است که توسط بنیان‌گذار شرکت تسلا، یعنی ایلان ماسک بنیان نهاده شده است.
هوش مصنوعی و گوگل
با این که شرکت‌های بزرگ اینترنتی در حال فراهم کردن تکنولوژی هوش مصنوعی برای دیگران هستند؛ اما برای توسعه‌ی این تکنولوژی در سازمان خودشان تلاش‌های گسترده‌ای می‌کنند. در سپتامبر گذشته مایکروسافت تأسیس گروهی با عنوان «گروه تحقیقاتی هوش مصنوعی مایکروسافت» با مدیریت شام را اعلام کرد. شام وظیفه‌ی نظارت بر ۵۰۰۰ دانشمند و مهندس رایانه را بر عهده دارد. تلاش این گروه بیشتر بر توسعه‌ی هوش مصنوعی در محصولات مایکروسافت، مانند موتور جستجوی Bing، دستیار دیجیتالی کورتانا و دیگران ماجراجویی‌های مایکروسافت در حوزه‌ی رباتیک متمرکز خواهد بود.
مایکروسافت سعی دارد گروه‌های تحقیقاتی را به وارد کردن تکنولوژی‌های نوین به درون محصولاتش تشویق کند. شام می‌گوید با ظهور هوش مصنوعی، این موضوع جدی‌تر پیگیری می‌شود. در ماه‌های اخیر مایکروسافت چت‌بات‌ها را از آزمایشگاه‌ها به زندگی واقعی وارد کرده است؛ کاری که البته با موفقیت صد درصدی همراه نبود. با این حال مایکروسافت در مورد توسعه‌ی تکنولوژی‌های جدید در محصولاتش مصمم است.
شام می‌گوید: در مورد هوش مصنوعی، ما نمی‌دانیم توقعات مشتریان واقعا چیست. شام البته عقیده دارد که با بیشتر درگیر کردن تیم‌های تحقیقاتی در روند ساخت محصولات، شرکت می‌تواند به درک جامع‌تری از خواسته‌های واقعی مشتریان در حوزه‌ی هوش مصنوعی برسد.
به روش مشابه، گوگل، فیسبوک و توییتر نیز با تشکیل کارگروه‌هایی سعی دارند استفاده از هوش مصنوعی در سازمان خود را گسترش دهند. گروه گوگل برین نیز کار خود را در قالب پروژه‌ای در داخل آزمایشگاه Google X تحت مدیریت یکی دیگر از دانشمندان سابق استنفورد، اندرو انجی که اکنون دانشمند ارشد Baidu است، شروع کرد. این تیم وظیفه‌ی توسعه‌ی سرویس‌های شناخته‌شده‌ای مانند تشخیص تصاویر برای گوگل فوتوز (Google Photos) و تشخیص گفتار برای اندروید را بر عهده دارد. البته این تیم می‌تواند با گروه‌های دیگر داخل گوگل همکاری داشته باشد. برای مثال، گروه گوگل برینز به‌منظور شناسایی باگ‌های امنیتی و بدافزارهای داخل یادگیری ماشین با تیم امنیتی گوگل در حال همکاری است.
در این میان فیسبوک نیز آزمایشگاه تحقیقاتی مشابه گوگل برینز با نام «گروه یادگیری ماشین کاربردی» راه‌اندازی کرده است. مأموریت این گروه، توسعه‌ی هوش مصنوعی در تمامی محصولات فیسبوک است و آن‌طور که معاون ارشد تکنولوژی فیسبوک، مایک شروفر (Mike Schroepfer) می‌گوید از هر پنج مهندس فیسبوک، یکی از آنها درگیر کار با هوش مصنوعی است. او می‌گوید:
وقتی ما یک مدل یا یک تکنیک جدید می‌سازیم، هزاران نفر داخل شرکت از آن برای توسعه‌ی سرویس‌هایی استفاده می‌کنند که میلیاردها نفر در سراسر جهان مشتری آن هستند. توییتر نیز بعد از خریدن چند شرکت نوپای هوش مصنوعی، تیم تحقیقاتی cortex را تأسیس کرد.
یکی از معضلات پیش روی شرکت‌های بزرگ در حوزه‌ی فناوری این است که استعداد لازم برای کار در حوزه‌ی هوش مصنوعی وجود ندارد. با توجه به این‌که شبکه‌های عصبی عمیق به‌تازگی مورد توجه قرار گرفته‌اند، استعدادهایی مانند فی‌فی لی بسیار کم پیدا می‌شوند. کدنویس‌های معمولی مناسب این کار نیستند. شبکه‌های عصبی عمیق، روشی منحصربه‌فرد برای ساخت سرویس‌های رایانه‌ای به شمار می‌روند. در این شاخه به‌جای توسعه‌ی نرم‌افزار‌ها از طریق کدنویسی به‌منظور ارائه‌ی عملکردی مشخص، مهندسان سعی می‌کنند از طریق تغذیه‌ی داده‌ها در ابعاد بسیار وسیع در نرم‌افزار، به نتایج دلخواه خود دست یابند؛ یعنی کاری بیشتر شبیه مربی تا یک بازیکن.
در نتیجه شرکت‌های بزرگ برای جذب استعدادهای نامدار از محیط‌های دانشگاهی و حتی از شرکت‌های رقیب در حال رقابت با یکدیگر هستند. آن‌طور که در بهار گذشته آشکار شد، گوگل کلاس‌هایی برای آموزش هوش مصنوعی به کارکنان خود برگزار می‌کند و فیسبوک نیز آموزش‌های مربوط به یادگیری ماشین به مهندسان داخل شرکت پیشنهاد می‌دهد و در کنار آن این امکان را برای کارکنان خود مهیا کرده است که به‌عنوان محقق هوش مصنوعی به‌طور تمام‌وقت کار خود را ادامه دهند.
هم‌اکنون هوش مصنوعی در دنیای تکنولوژی سروصدای زیادی به پا کرده است و شرکت‌های فناوری با سراسیمگی در حال به رخ کشیدن توانایی‌های خود در این زمینه هستند. شاید همه‌ی این موضوع تنها یک دوره‌ی زودگذر باشد؛ اما در مورد آمازون، مایکروسافت و گوگل قطعا این‌گونه نیست. به نظر می‌رسد این غول‌های فناوری، ادامه‌ی حیات خود را در گرو توسعه‌ی تکنولوژی هوش مصنوعی می‌دانند.
گردآوری و تنظیم: پارسی گو
منبع: مجله موفقیت