مجله اینترنتی پارسی گو: در این مطلب تمايز مصونيت و محدوديت در كلام استاد مطهري بررسی شده است. این مطلب برگرفته از کتاب ده گفتار شهید مطهری است. با ما همراه باشید:
استاد شهيد مرتضي مطهري در كتاب «ده گفتار» در توضيح اينكه تقوا محدوديت نيست، مصونيت است مي فرمايند: بشر خانه مي سازد، اتاق مي سازد با در و پنجره هاي محكم، به دُور خانه اش ديوار مي كشد، چرا اين كارها را مي كند؟ براي اينكه خود را در زمستان از گزند سرما و در تابستان از آسيب گرما حفظ كند. براي اينكه لوازم زندگي خود را در محيط امني كه فقط در اختيار شخص خود اوست بگذارد. زندگي خود را محدود مي كند به اينكه غالباً در ميان يك چهار ديواري معين بگذرد، حالا نام اين را چه بايد گذاشت؟ آيا خانه و مسكن براي انسان محدوديت است و منافي آزادي اوست يا مصونيت است؟ و همچنين است لباس، انسان پاي خود را در كفش و سر خود را در كلاه و تن خود را با انواع جامه ها محصور مي كند و مي پيچد و البته به وسيله همين كلاه و كفش و جامه است كه نظافت خود را حفظ مي كند، جلو سرما و گرما را مي گيرد، حالا نام اين را چه بايد گذاشت؟ آيا مي توان نام همه اينها را زندان گذاشت و اظهار تأسف كرد كه پا در كفش و سر در كلاه و تن در پيراهن زنداني شده و آرزوي آزاد شدن اينها را از اين زندان ها كرد؟ آيا مي توان گفت خانه و مسكن داشتن محدوديت است و منافي آزادي است؟!
تقوا هم براي روح مانند خانه است براي زندگي و مانند جامه است براي تن. در قرآن مجيد از تقوا به جامه تعبير شده است. در سوره مباركه اعراف آيه ۲۶ بعد از آنكه نامي از جامه هاي تن مي برد مي فرمايد: «وَلِبَاسُ التَّقْوَىٰ ذَٰلِكَ خَيْرٌ» يعني تقوا كه جامه روح است بهتر و لازم تر است.
مي شود نام محدوديت روي چيزي گذاشت كه انسان را از موهبت و سعادتي محروم كند، اما چيزي كه خطر را از انسان دفع مي كند و انسان را از مخاطرات صيانت مي كند آن مصونيت است نه محدوديت؛ تقوا چنين چيزي است. تعبير به مصونيت نيز يكي از تعابير اميرالمؤمنين است. امام علي عليه السلام در يكي از كلمات خود مي فرمايد: «ألا فصونوها و تصوَّنوا بها» يعني تقوا را حفظ كنيد و به وسيله تقوا براي خود مصونيت ايجاد كنيد.
اميرالمومنين تعبيري بالاتر از اين هم دارد كه نه تنها تقوا را محدوديت و مانع آزادي نمي داند بلكه علت و موجب بزرگ آزادي را تقواي الهي مي شمارد. در خطبه ۲۲۸ مي فرمايد: «فَانَّ تَقْوَی اللَّهِ مِفْتاحُ سَدادٍ وَ ذَخیرَةُ مَعادٍ وَ عِتْقٌ مِنْ کُلِّ مَلَکَةٍ وَ نَجاةٌ مِنْ کُلِّ هَلَکَةٍ بها ينجح الطالب و يُنجو الهارِب و تُنالُ الرَّغائِبُ.» يعني تقوا كليد درستي و اندوخته روز قيامت است، آزادي است از قيد هر رقيت، نجات است از هر بدبختي، به وسيله تقوا انسان به هدف خويش مي رسد و از دشمن نجات پيدا مي كند و به آرزوهاي خويش نائل مي گردد.
تقوا در درجه اول و به طور مستقيم از ناحيه اخلاقي و معنوي به انسان آزادي مي دهد و او را از قيد رقيت و بندگي هوا و هوس آزاد مي كند، رشته حرص و طمع و حسد و شهوت و خشم را از گردنش بر مي دارد و به طور غير مستقيم در زندگي اجتماعي هم آزادي بخش انسان است، بندگي و رقيت هاي اجتماعي نتيجه رقيت معنوي است. آنكس كه بنده و مطيع پول يا مقام است نمي تواند از جنبه اجتماعي، آزاد زندگي كند و مي توان گفت: «عتقٌ مِن كل ملكة» يعني تقوا همه جور آزادي به انسان مي دهد، پس تقوا نه تنها قيد و محدوديت نيست بلكه عين حريت و آزادي است.
ممكن است آنچه درباره تقوا گفته شد كه حافظ و نگهبان است موجب غرور و غفلت بعضي گردد و خيال كنند كه آدم متقي معصوم از خطاست و توجه به خطرات متزلزل كننده و بنيان برانداز تقوا ننمايند ولي حقيقت اين است كه تقوا هر اندازه كه عالي باشد به نوبه خود خطراتي دارد، آدمي در عين اينكه بايد در حمايت و حراست تقوا زندگي كند بايد خود نيز حافظ و نگهبان تقوا بوده باشد و اين به اصطلاح «دور» نيست، زيرا مانعي ندارد كه يك چيز وسيله حفظ و نگهداري ما باشد و در عين حال ما هم موظف باشيم او را حفظ كنيم، درست مثل همان جامه كه مثال زدم، جامه حافظ و نگهبان انسان از سرما و گرما است انسان هم حافظ و نگهبان جامه خويش از دزد و آسيب است. همانطور كه اميرالمؤمنين در يك جمله به هردو مطلب اشاره فرموده است. «ألا فصونوها و تصوَّنوا بها»
اگر از ما بپرسند آيا تقوا ما را حفظ مي كند يا ما بايد حافظ تقوا باشيم مي گوييم هر دو. نظير اينكه اگر بپرسند آيا از تقوا بايد كمك گرفت براي رسيدن به خدا و مقام قرب الهي يا از خدا بايد كمك گرفت براي تحصيل تقوا مي گوئيم هردو. به كمك تقوا بايد به خدا نزديك شد و از خدا بايد مدد خواست براي تقواي بيشتر ما را موفق بدارد…
بخشي از كتاب «ده گفتار» از استاد شهيد مرتضي مطهري
به کوشش: فاطمه طحانی.
منبع: مجله اینترنتی پارسی گو
درج مطالب مجله اینترنتی پارسی گو با ذکر منبع (www.parsigoo.com) بلامانع است.